De Capitoolbestorming was allesbehalve spontaan – wat wist Trump?

Verdachte Stewart Rhodes veegt zijn bril schoon en zet hem weer voor zijn goede rechteroog en het ooglapje aan de linkerkant. De verhoren gaan deze dag in de rechtbank van Washington meer over zijn medeverdachten Kelly Meggs en Jessica Watkins, maar in elke ondervraging duikt ook ‘Stewie’ wel even op.

Rhodes is de leider van de Oath Keepers, een van de grootste uiterst rechtse milities in de Verenigde Staten. Hij staat terecht wegens zijn aandeel in de bestorming van het Capitool, op 6 januari 2021. Formeel wordt hij verdacht van het plannen van een oproer, met de bedoeling de vreedzame machtsoverdracht van president Trump aan president Biden te saboteren. „Het is al oorlog, dat moet u onder ogen zien”, had Rhodes in een open brief aan Trump geschreven.

Wat een willekeurige dag in de zaal van rechter Amit Mehta vooral laat zien, is het eindeloze geduld waarmee deze zaken worden ontrafeld. De FBI-agent die wordt gehoord, heeft tientallen getuigen verhoord, tienduizenden berichten, foto’s, filmpjes en geluidsfragmenten onderzocht, van de maanden vóór 6 januari tot en met de dagen vlak daarna.

Lees ook deze uitgebreide reconstructie van de Capitool-bestorming

Door de verdediging wordt hij ondervraagd in de hoop dat hij iets zegt wat de verdachten zal ontlasten. De advocaat van Kelly Meggs vraagt hoeveel leden de Oath Keepers tellen. De agent weet het niet zeker. „Kunnen het er 40.000 zijn?” Kan. „Hoeveel waren er die dag bij het Capitool”, vraagt ze dan. „Vijftien à twintig”, zegt de agent. Suggestie: hoezo is dat een goed voorbereid oproer?

Trump op de korrel

Terwijl de rechtszaak tegen de Oath Keepers zijn tweede week ingaat, organiseert de parlementaire commissie die de Capitoolbestorming onderzoekt donderdag haar achtste en (vermoedelijk) laatste openbare hoorzitting. Ook hier geldt dat de Congresleden en hun onderzoekers maandenlang minutieus getuigenissen en bewijzen hebben verzameld. Het verschil tussen de commissie en het openbaar ministerie is dat de eerste oud-president Trump op de korrel heeft genomen en het OM niet.

Het verschil tussen de onderzoekscommissie van Huis en het openbaar ministerie is dat de eerste oud-president Trump op de korrel heeft genomen en het OM niet

Het werk van de Huis-commissie – zeven afgevaardigden van de Democratische Partij, aangevuld met twee Republikeinen die inmiddels door hun eigen partij worden gedesavoueerd – heeft een politieke betekenis die de talloze rechtszaken tegen de Capitoolbestormers overstijgt. In de openbare hoorzittingen worden geen meelopers aan de tand gevoeld, maar medewerkers en partijgenoten van Trump. Ook als aan het eind van het Huis-onderzoek geen strafbaar feit is aangetoond, kunnen de conclusies schade toebrengen aan Trump en zijn mogelijke presidentiële ambities voor de verkiezingen van 2024.

De commissie heeft al enkele malen gesuggereerd dat zij getuigenissen en bewijzen zal overdragen aan het openbaar ministerie. Vooralsnog is dat niet gebeurd, maar het zal beslist de bedoeling zijn van de commissie, die in januari kan worden opgeheven. Er bestaat een gerede kans dat de Republikeinse Partij bij de komende Congres-verkiezingen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden behaalt. Niemand twijfelt eraan dat de Republikeinen de 6-Januari-commissie meteen zullen ontbinden. Daarom gaat iedereen er vanuit dat zij haar eindrapport uiterlijk in december af wil hebben.

Lees ook: Terwijl de democratie wankelde, keek Trump glunderend tv

De hoorzittingen die tot nog toe zijn gehouden, geven aanleiding te voorspellen dat de strekking van het rapport zal zijn dat Trump de oproerlingen van 6 januari niet alleen die ochtend zelf heeft opgehitst („jullie moeten vechten als de hel”) en niet alleen daarna vergenoegd voor de tv is gaan zitten om te kijken hoe het eruit zag. Hij heeft bovendien, nadat hij had gehoord dat in de menigte werd gescandeerd dat vicepresident Mike Pence moest ‘hangen’, via een tweet nog eens olie op het vuur gegooid: „Mike Pence had de moed niet om te doen wat nodig was om ons land en onze grondwet te redden.” Hij baseerde zich daarbij op de ongegronde opvatting dat de vicepresident eigenhandig de uitslag in enkele staten ongeldig kon verklaren.

Belangrijker nog voor de commissie is aan te tonen dat Trump en zijn medewerkers in de weken voor de demonstratie op 6 januari op de hoogte waren van de extreme plannen die rondgingen onder milities als de Oath Keepers, maar ook de Three Percenters en Proud Boys. Dat is waar de paden van het openbaar ministerie en justitie elkaar weer kruisen.

Patriotten

In de rechtbank wordt het ene na het andere bericht aan de jury getoond, sommige afkomstig van Facebook, andere van chatdienst Signal. Daarin wordt al weken voor 6 januari gerekruteerd voor een opstand tegen de president Biden en diens „onwettige ChiCom-regering” (voor Chinees-communistisch). In chatgroepen dragen mensen nieuwe leden aan. Hun militaire of politie-achtergrond wordt benadrukt. Ze organiseren trainingskampen van een week (‘kan in drie dagen voor wie kan bewijzen dat hij een militaire training heeft gehad’) en vragen of zich onder de leden ook verpleegkundigen bevinden.

In het hart van deze vooralsnog niet sterk centraal gecoördineerd lijkende operaties, staat de eenogige leider Stewart Rhodes. Hij laat op 30 december aan zijn lokale militieleiders weten dat hij „druk was via een achterdeur” de president aan te raden de Insurrection Act in te roepen, in feite de noodtoestand af te kondigen. En op 6 januari, als hij even buiten het Capitool staat terwijl zijn medeleden de trappen bestormen, toont hij zich teleurgesteld in de president. „Trump zit alleen maar te klagen”, appt Rhodes. ,,De patriotten zullen het zelf moeten doen.”