De beste voorstellingen van 2022 volgens NRC-recensenten

Een ijzersterk feministisch portret dat inzicht biedt in de nog altijd voortdurende politieke, particuliere en collectieve emancipatiestrijd. Door vijf – geweldige – actrices verschillende fases uit het leven van de hoofdpersoon te laten vertolken, toont de voorstelling hoe ieder mens bestaat uit meerdere versies van zichzelf. Dat is ontroerend en sorteert een enorme kracht.

Dood Paard onderwerpt Homerus’ Ilias aan een uiterst boeiende lezing: die van de moeders van de makers. Resultaat is een intrigerende denk-oefening over de verregaande impact van mannelijke narratieven en biedt liefdevolle, hoopvolle en woedende antwoorden daarop. Tournee t/m 18/2. Meer informatie: doodpaard.nl

Meesterontregelaar Jetse Batelaan confronteert ons op radicale wijze met onze vaak ten onrechte angstvallige omgang met grote emoties. Een leuk avondje uit is tegendraads, anarchistisch, hilarisch en uiteindelijk vooral zeer ontroerend en hoopgevend familietheater. Tournee t/m 4/1. Meer informatie: artemis.nl

Een heerlijk weerbarstige, curieuze theaterstudie naar de underdog, met een onnavolgbare Jan-Paul Buijs die als nukkig decorstuk op het achtertoneel bitter mopperend de show steelt. Ruimhartig gelardeerd met fantastische oneliners, prachtige samenzang en schaamteloze rol-interpretaties.

De theater-enscenering van deze indringende oorlogsvertelling balanceert fenomenaal tussen gedurfde lichtvoetigheid en diepe tragiek. Bram Suijker verbluft met zijn genereuze en veelzijdige spel. Niet eerder stond zijn komische talent in dienst van zo’n diepgewortelde pijn.

Het is een ‘Midlife love story’: twee veertigers vinden de liefde opnieuw uit na hun scheidingen, waarvan de trauma’s nog knagen aan het hervonden geluk. Theatermaker Van Dolron legt haar hart bloot en ontroert met haar schaamteloos romantische verslag van alles wat liefde in de weg staat en mogelijk maakt. Tournee t/m 27/5. Meer informatie: lauravandolron.com

IJzersterke analyse van de verwoestende krachten achter de oorlog door vrouwen die spreken vanuit betrokkenheid en empathie. Weg van het mythische verhaal, maar recht in het hart van de tragedie, neemt deze aanpak het mannelijk tekort onder vuur. Tournee t/m 18/2. Meer informatie: doodpaard.nl

Eline Arbo laat vijf actrices floreren in prachtig ensemblewerk. Een voorstelling die subtiel en met veel finesses een vrouwelijke blik op het leven van alledag geeft.

Acteur Sanne den Hartogh in een glansrol als meedogenloze commentator van het menselijk bestaan. Zijn vurige monoloog krijgt mooi tegenspel van muziek, dans, circus en licht in de precieze regie van Guy Weizman.

Satire van topniveau door Circus Treurdier, in een originele setting, over de schadelijke dimensies van de mens als groepsdier.

Het is een hoogtepunt in deze fascinerende voorstelling, als Billy (een fantastische Bram Suijker) door de lucht buitelt: los van tijd en ruimte. Daar valt het anti-oorlogsverhaal, waarin hij kriskras door zijn leven hopt en trauma’s (her)beleeft, perfect samen met de schitterende vormgeving. Mét formidabel spel maakt dat Slachthuis vijf onvergetelijk.

Een tintelfrisse Shakespeare-bewerking van regisseur Daria Bukvic en schrijver Vera Morina. De voorstelling spat van het toneel in kleurrijke, hyper-energieke scènes vol dans, humor en muziek. De fijne cast maakt van deze klassieker een toegankelijke hit.

Hét bewijs dat circus een prominente plaats in de theaters verdient. Deze verbluffende performance, waarbij zaagsel in het rond vliegt en iemand verzuipt in een emmer lijm, vindt het midden tussen (komische) stunts en poëzie. Tournee t/m 15/3. Meer informatie: sawdust-symphony.com

Deze brutale ode tijdens theaterfestival De Parade aan de – houd je vast – vagina is een droom van een festivalvoorstelling. De associatieve parade van pompende acts is lekker speels, maar zit superstrak in elkaar. Meer informatie: clubguyandroni.nl

Een geweldige cast sleurt je mee door het leven van een vrouw, geboren in het Frankrijk van de jaren veertig. Regisseur Eline Arbo construeert iedere scène zo zorgvuldig dat ijzersterke tijdsbeelden ontstaan.

Welke ideeën over geweld houden we in stand door oorlogsverhalen altijd vanuit het mannelijke perspectief te vertellen? Met die vraag ging Dood Paard de Ilias te lijf. Dat resulteert in de mooiste voorstelling van het jaar: een hartverscheurende dialoog tussen de makers en hun moeders over hoe verhalen onze werkelijkheid scheppen. Tournee t/m 18/2. Meer informatie: doodpaard.nl

Helemaal aan het begin van 2022 kwam Dieheleding met de beste jeugdtheatervoorstelling van het jaar: opzwepend hiphoptheater over alle facetten van de waarheid, de leugen en alles ertussenin, perfect toegesneden op tijden van complottheorieën en fake news.

Vlijmscherpe meta-satire over het maken van een theaterstuk over de afschaffing van de slavernij. De makers kraken harde noten over het witte onvermogen om het mensonterende onrecht van het koloniale verleden eerlijk onder ogen te zien.

Regisseur Eline Arbo heeft een buitengewoon talent om een groep acteurs tot één ademend organisme te maken. Zo ook in haar bewerking van het magnum opus van Annie Ernaux, waarin de fantastische cast gezamenlijk één vrouwenleven belichaamt.

De sterk gestileerde vorm van Sea of silence heeft een verpletterende uitwerking: de gezinsleden die gebukt gaan onder het geweld van de vader zitten muurvast in de circuschoreografie waarmee ze de schone schijn ophouden.

Nog geen booster gehaald? Na een bezoekje aan 155 kun je er weer tegenaan. Het is Jiskefet annex Jackass in ongepolijste breakdancestijl, op een lopende band als symbool voor de lasten der volwassenheid. Blijven klooien en keten, of hypotheek betalen? Fijne ironie, absurde humor, ontroering, inventiviteit: lekker.

Compromisloze, ultrafysieke solo, onderdeel van het tweeluik On earth, I’m done, over de worsteling van de mens met een continu transformerende wereld. De geweldige danser Marco da Silva Ferreira vecht, maar moet zich voegen.

Perfect getimed: negentig jaar na de première blijkt het anti-oorlogsballet van Kurt Jooss opnieuw actueel en onverslijtbaar. De oorzaken en consequenties van oorlog, met zijn vaste partner de Dood, worden in acht scènes haarscherp verbeeld.

Overweldigend vitaal, visueel en fysiek is Onikeku’s synthese van oude Yoruba-tradities en het hectische leven in Lagos, de grootste stad van Nigeria, waar alles tegelijk gebeurt. Samen met twee muzikanten brengen jonge Nigeriaanse straatdansers de zaal tot het kookpunt.

Met dans, geur en (soms) loeiende zang creëert Blake, die in 2021 de Prix de Rome won, een bijna immersieve ‘ode aan de klaagzang’. Met danseressen die transformeren van priesteressen tot marcherende soldaten, grommende roofdieren en woedende Pussy Riot-furiën.

De gedurfde overstap van theatermaker Saman Amini naar het cabaret is een voltreffer. Amini beschikt over de vaart, de humor en de timing om de worsteling met integreren behalve tragisch ook lichtvoetig weer te geven, in bitterzoete anekdotes.

Als geen ander weet Wim Helsen de tragische verdorvenheid en de onmacht van de mens uit te drukken met een combinatie van realisme en surrealisme in een gelaagd, bizar verhaal. Tournee t/m 31/3. Meer informatie: bunkertheaterzaken.nl

Ronald Goedemondt op zijn best met zijn onvermoeibare aandacht voor de belangrijke bijzaken in het leven. Een stortvloed aan grappen combineert hij met verstilde momenten, waarin hij het gemis van zijn overleden vader laat bezinken. Tournee t/m 9/6. Meer informatie: ronaldgoedemondt.nl

Micha Wertheim neemt de afbladdering van sociale codes op de hak in een imposant vormexperiment. Tournee t/m 11/3. Meer informatie: michawertheim.nl

In zijn solodebuut speelt Merijn Scholten een reeks onbedaarlijk geestige scènes met wereldvreemde, tragische, maar toch ook zeer menselijke types. Met een hoofdrol voor narcisme. Tournee t/m 13/12/2023. Meer informatie: merijnscholten.nl

Prachtige en zeer komische voorstelling die draait om het gemis van een dierbare, zonder dat daar veel woorden aan worden gewijd. Uiterst effectief toont Goedemondt de werking van een universeel verschijnsel: als je het moeilijk vindt om ergens mee om te gaan, kan je er vaak ook maar heel moeizaam over praten. Tournee t/m 9/6. Meer informatie: ronaldgoedemondt.nl

Klassieke slapstickelementen worden gecombineerd met moderne technieken, in een schitterende ode aan de grootheden van de stomme film. De leegheid en onbeschrijfelijke onnozelheid van de aristocratie worden treffend op de hak genomen, met virtuoze muzikaliteit en acrobatiek. Tournee t/m 4/2. Meer informatie: slapstick.nl

Een overheidsfunctionaris spreekt haar openingszin („Ja?”) op een bepaalde wijze uit. Zo begint een heerlijk absurd en kafkaësk verhaal, magistraal verteld door Helsen. Een strak gecomponeerde chaos, met een hoofdrol voor een pratende stadsgeit. Tournee t/m 31/3. Meer informatie: bunkertheaterzaken.nl

Een vernuftige en vermakelijke ontleding van het enige instrument waarop we tegenwoordig volgens Derks nog invloed kunnen hebben: beeldvorming. We gaan problemen niet aan, maar verpakken ze in een mooi verhaal, aldus Derks. Tournee t/m 23/3. Meer informatie: pieterderks.nl

Spannende en ingenieuze deconstructie van het alter ego van Gover Meit, dat faam verwierf door zijn radicale saboteren van ongeschreven theaterwetten. Hoogtepunt is een tergend trage ontknoping waarin het begrip climax wordt opgerekt én bevraagd. Tournee t/m 11/3. Meer informatie: stefanokeizers.nl