De beste klassieke muziek van 2022 volgens NRC-recensenten

De litanie over de ‘macht’ van regisseurs in de operawereld is lang, maar in sommige gevallen geven ze gedateerde verhalen een opwindend tweede leven. De Russische regisseur Kirill Serebrennikov transformeerde de belegen duivelslegende van Webers Der Freischütz tot een fantastische satire op het operabedrijf. En Barrie Kosky bedacht een briljante oplossing voor het slot van Puccini’s onvoltooide Turandot.

Na haar concertreeks In War & Peace overtuigde de Amerikaanse mezzo Joyce DiDonato in het Concertgebouw opnieuw met de theatrale voorstelling Eden over de problematische band tussen mens en natuur. Tegelijkertijd is haar voorstelling een fascinerende reis door de muziekgeschiedenis.

Rond chef-dirigent Lorenzo Viotti van het Nederlands Philharmonisch Orkest en De Nationale Opera is altijd zoveel te doen, dat je bijna zou vergeten dat hij een voortreffelijk musicus is. Hij opende in het Concertgebouw nieuwe vergezichten in Mahlers Eerste Symfonie.

Liefde is gek. Altijd al geweest ook. Kort door de bocht belichaamt zanger Sven Ratzke in TivoliVredenburg de waanzin en Holland Baroque de liefde. Samen laten beiden de oude en de moderne wereld onweerstaanbaar versmelten tot nieuwe verbintenissen.

De uitreiking van de Willem Breuker Prijs voor nieuwe muziek op 4 november in het Bimhuis was een toonbeeld van plezier in het musiceren, en van hoe muziek ons ten diepste kan raken. Vernieuwers als violist Diamanda La Berge Dramm en het duo van luitist Mike Fentross en basklarinettist Maarten Ornstein vonden een fantasierijk en betekenisvol evenwicht.

Op zijn veertigste vond Joey Roukens het tijd voor een heuse ‘symfonie’ in vier delen. Eclectisch en veelkleurig was Roukens’ eigenzinnige orkestmuziek altijd al, maar hier bereikt hij qua technisch vernuft en vormgevoel een nieuwe mijlpaal. De Eerste van Roukens is een meesterstuk dat vele luisteraars verdient.

Tien jaar na zijn dood stond componist Otto Ketting weer in de schijnwerpers. Musicoloog en componist Elmer Schönberger publiceerde een knappe biografie én toverde in het Haagse Amare Kettings anti-opera Ithaka om tot symfonie. In die vorm schitterde Kettings briljante muziek volop.

De legendarische pianist Martha Argerich betoonde zich in De Doelen een en al blakende levenslust in het Pianoconcert in G van Ravel, begeleid door Lahav Shani en zijn Rotterdammers. Ruim tachtig is ze, maar Argerichs spel is nog altijd even nauwkeurig, vitaal en onwaarschijnlijk verfijnd.

Componist en regisseur Michel van der Aa flikt het weer, ook tijdens de première in het Teatro Goldoni in Venetië. The book of water is inventief multimedia-theater zoals hij daar patent op heeft: een indringend portret van een dementerende man die zich vastklampt aan kennis, terwijl het water stijgt.

Is Berio’s Coro op cd al indrukwekkend, live op het Holland Festival in de Gashouder was het adembenemend: een soort klinkende action painting voor veertig zangers en veertig instrumentalisten o.l.v. Matthias Pintscher. Met Robin de Raaffs gistende en fonkelende pianoconcert Circulus als ideale pendant.

Hoogglanzend raffinement en eredivisie-zangers tekenen de Matthäus-Passion van Raphael Pichon en zijn Ensemble Pygmalion. Over smaak valt in barokmuziek uitstekend te twisten, niet echter over de elegantie en perfectie van deze uitvoering uitgegeven door Harmonia Mundi. Pichon kiest voor snelle tempi en grote contrasten en realiseert daarmee een olympische, intelligente en geoliede Matthäus.

Sopraan Devieilhe heeft een stem als bronwater in de namiddagzon, podiumprésence, een antenne voor poëzie én de gave alle nuances tot uitdrukking te brengen. Het recital in het Concertgebouw waarop ze haar album Chanson d’amour met Franse mélodies zong, bood puur liedgeluk.

Een lach, een traan en dat soms tegelijk – het zijn nogal eisen waaraan Strauss’ opera Der Rosenkavalier (1911) moet voldoen. Deze voorstelling vinkte veel van die wensen af. Orkestraal zelfs alle.

Een Mozart-requiem in ijltempo was het toetje na een diepe Sibelius-uitvoering. Maar in alles voelde je: het Concertgebouworkest bloeit onder aanstormend chef-dirigent Klaus Mäkelä (26) en diens mix van muzikaliteit, enthousiasme en innemend overwicht.

Nu nog napraten over het verzopen Beethovenjaar 2020? Graag! Deze geweldige Beethoven-opname door Jordi Savall (Uitgegeven door Alia Vox) vloog volkomen ten onrechte onder de radar door. Vlammend, helder, ontroerend, menselijk: je blijft luisteren.