Column | Wat we over het hoofd zien, is dat we te maken hebben met een nieuwe elite van nitwits

Een oude jongere. Vlassig haar, openhangend hemd. 643 volgers. Hij kijkt glimlachend in de camera. Hij vertelt ons over zijn persoonlijke doorbraak waardoor alles nu anders is. Hij is Nederlands, maar praat Engels. „The stars are aligned”, zegt hij. Hij maakt zijn ogen groot, snuift, zijn neusgaten wijdopen, hij ruikt zichzelf en hij ruikt heerlijk. Dan: „I come from a place of darkness, but I am transcending into the light.”

Even verderop, een derderangs rapper die een groot nieuw publiek heeft aangeboord sinds de coronapandemie. Hij bestookt zijn volgers, waaronder véél bekende Nederlanders, met hetzelfde onsamenhangende geratel over zelfliefde als de oude jongere, maar ook met theorieën vol dog whistles, die uiteindelijk, als je het konijnenhol induikt, uitmonden in de overtuiging dat Joden baby-eters zijn.

Als je goed oplet zijn ze overal: een vooraanstaande momfluencer en entrepreneur, die haar sponsordeals met Rituals en andere grote merken soepeltjes afwisselt met het prijzen van story’s van de compleet geradicaliseerde complotdenker Doutzen Kroes. Een mainstream beautyvlogger die een ‘interessant artikel’ deelt van een journaliste die gelooft dat de mode-industrie door satanistische pedofielen wordt geleid.

Wantrouwen en waanzin zijn, in verschillende gradaties, niet langer een uitzondering, maar gewoon geworden, bij de sterren van het internet.

Complotdenkers redeneren vanuit angst, zo denken we. Angst omdat we onze solidariteit met elkaar verloren zijn. Dat komt door twaalf jaar Rutte en de uitholling van alle pijlers die een samenleving moeten stutten, zo redeneren we. Maar wat we over het hoofd zien is dat we veel eerder te maken hebben met een nieuwe elite van nitwits, die via social media een miljoenenpubliek hebben verworven en verslaafd zijn geraakt aan het idee dat ze, niet gehinderd door welke vorm van kennis dan ook, zèlf leiders kunnen zijn. De zittende macht boezemt hun geen angst in, maar is simpelweg een vervelende horzel in het grootheidswaanzinnige idee dat ze op de top van de berg horen. Hun volgers en hun portemonnee vertellen hun dat immers dagelijks.

Zet dat af tegen een overheid die compleet vervreemd is van haar burgers, omdat ze de vertrouwensrelatie kapot hebben gemaakt en niet erg geïnteresseerd lijken in het herstel daarvan, en het grote woekeren kan beginnen.

Het resultaat: online worden de contouren van een parallelle samenleving zichtbaar, met eigen ideeën en geboden. We hebben onze levens al een poos geleden op een presenteerblaadje uitgeserveerd aan techgiganten, van wie we het woord ‘seks’ niet mogen gebruiken, maar die lawines aan duistere theorieën ongehinderd over ons heen laten komen. Inmiddels zijn we, een beetje daas nog, aanbeland in een wereld waarin wetenschap, instituten, kennis en arbeid niet alleen facultatief, maar verwerpelijk zijn.

Tel daarbij op dat bijna iedereen onder de 45 verslaafd is aan social media. Uren en uren spenderen mensen per dag op hun telefoon. Sommigen door te zenden, anderen door te volgen, een verdeling tussen goeroes en kudde, met de prikkelende belofte dat je iedere dag van onderdaan tot profeet gekroond kan worden.

Ik kijk nog eens naar die jongen met het vlashaar en zijn hongerige ogen. Over een paar maanden waarschuwt hij ons voor chemtrails en heeft hij 13.000 volgers, een sponsordeal voor yogamatten en een nieuwe vriendin.

Social media is een grote vergissing.