Column | Virtuele boekverbranding

Liefst zou ik nu lekker uitpakken over de voorstelling The Underground in het Amsterdamse Bos. Er zijn woeste kostuums en dans en klassieke clownstrucs. Er is Sanne den Hartogh – een acteur die de Louis d’Or verdient (ik meld het maar even). De basis is Dostojevski. Een Rus. Die onze verdrietige actualiteit te vertolken krijgt. Hoe kan dat? Nou…

Maar nee. Ik word het bos ingestuurd door Winnetou. De romanserie over hem en zijn medeheld Old Shatterhand is uit de handel genomen door de Duitse uitgever, de Nederlandse uitgever Meulenhoff volgde ijlings. En ik ben het spoor bijster. Hoe kunnen uitgevers dat doen in de maand dat het boekenvak zich sterk maakt voor Salman Rushdie, zwaar verwond door een hater van zijn Duivelsverzen?

Het argument is: die boeken zijn niet meer van deze tijd. Dat klopt. Deel 1 is van 1893. En in weer een andere tijd, toen ik een jaar of dertien was dook ik onder in de serie. De rotsvesting in Sonora vond ik het mooist. De dood van Winnetou sloeg ik over – mij niet gezien, ik had al genoeg gehuild toen Nsho-tshi, Winnetous zuster annex Old Shatterhands bruid, werd vermoord.

En nu is de hele serie veroordeeld tot virtuele boekverbranding. De reden? Het borrelt in de onderbuik van ondernemers en deze maatregel is de scheet die ze laten vliegen. Ze zijn bang. „Niet meer van deze tijd” betekent niet „ouderwets”, maar „een geromantiseerd beeld met veel clichés” dat niet zou stroken met hedendaagse gevoeligheden.

Ik denk dat die gevoeligheden niet zijn geraakt door die boeken, maar door sauerkraut westerns en Wild-West-rommel à la John Wayne. In die films loopt het racisme tegen Native Americans de spuigaten uit. De Winnetou-reeks kun je zulke verwijten niet maken. Afgelopen zaterdag analyseerde filosoof Ger Groot in NRC al dat juist deze romans gebaseerd zijn op een strikte gelijkheidsgedachte. De nazi’s hadden dat door. Zij wilden de boeken verbieden omdat auteur Karl May etaleerde dat hij niets ophad met het onderscheid tussen ‘hogere’ en ‘lagere’ rassen. De nazi’s durfden een verbod niet aan, Winnetou was te populair.

Nu wordt de Winnetou-boeken culturele toe-eigening verweten en het veronachtzamen van de genocide op de Native Americans. Tja. Parallel met Winnetou las ik destijds de Joop ter Heul-serie, smullend van hun geromantiseerde beeld van de Haagse upperclass in de jaren 20. Ze besteden geen sprankje aandacht aan de erbarmelijke omstandigheden en vernederende positie van het huispersoneel. Is dat nog van deze tijd? Ik hoop nu maar op de rechte rug van de uitgever.

Als uitgevers niet voor hun fonds opkomen maar zwichten bij een zuchtje tegenwind, dan zijn schrijvers vogelvrij. Wanted, dead or alive.