Column | Over een gestorven cheetah en vergiftigde schoolmeisjes

Niks blijft de Iraanse burgers bespaard. Alleen al veertig jaar dit regime, zijn wanbeleid en zijn extreem harde hand. Nu weer het mysterie van de vergiftigde schoolmeisjes. En tot overmaat van ramp de dood van de tien maanden oude Aziatische cheeta Pirouz, Perzisch voor overwinning. Wat in dit geval een beladen naam blijkt. Want dood dus nederlaag.

„Vaarwel goede jongen van Iran. We zullen niet vergeten dat je een natie liefde, geluk en een glimlach bracht in een tijd van onderdrukking en droefenis”, twitterde Kaveh Madani, een vooraanstaande Iraanse milieuwetenschapper die door het regime in ballingschap is gejaagd. De Aziatische cheeta’s zijn bijna uitgestorven, mede het gevolg van het milieubeleid van het bewind, en Pirouz was het gekoesterde product van twee gevangen exemplaren. Hij figureert zelfs in het populaire protestlied Baraye. Maar ja, complicaties, en zelfs nierdialyse hielp niet.

In de bedroefde en/of boze (ziejewel, ze vermoordden óók onze Pirouz) reacties op zijn dood werd niet of nauwelijks melding werd gemaakt van de acht milieubeschermers die in 2020 werden veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraffen. Ze werden opgepakt omdat ze met vaste camera’s in een afgelegen natuurpark die laatste cheeta’s in de gaten probeerden te houden. Camera’s! Dat kan alleen maar spionage zijn!

De dappere Niloufar Bayani, een van de acht, beschuldigde tijdens haar proces en later in brieven vanuit de gevangenis haar ondervragers van foltering. Misschien herinnert u zich het, ik schreef eerder over haar. Ze was voortdurend met executie bedreigd en gedwongen mee te doen met de seksuele fantasieën van haar ondervragers. Dat tekent dit regime, lees collega Melvyn Inglebys recente artikel er maar op na.

Terug naar nu. De laatste weken zijn in het kader van de verjaardag van de islamitische republiek, en misschien ook om een angel uit de opstand te halen, talrijke gevangenen vrijgelaten, inclusief verscheidene prominente. Maar voorzover ik kon vinden niet Bayani en haar metgezellen. Straf voor die brieven?

Het straatprotest is juist na een periode van relatieve stilte weer opgelaaid, terug naar het niveau van eind vorig jaar – de opstand is bepaald niet voorbij, lezers! Volgens websites die de situatie in Iran op de voet volgen staan vandaag op straat minder de sociaal-politieke grieven centraal dan economische frustraties. Van de waarde van de Iraanse munt blijft echt niets over: 600.000 voor 1 dollar. En dat zegt genoeg over de staat van de economie en de koopkracht van de burger. Toen ik er voor het eerst was, eind jaren tachtig kreeg ik er 2.000 (wat al een heleboel briefjes waren). De opgestapelde sancties doen hun werk, maar nog meer incompetentie en corruptie van de overheid.

De vergiftigde schoolmeisjes worden nu ook aanjagers van het protest. Ademhalingsproblemen, duizeligheid, misselijkheid: het begon op scholen in Qom, de heilige stad, maar verspreidde zich snel naar zeker tien andere steden. Niet echt ziek-ziek maar duizend meisjes zijn al getroffen, duizenden, melden sommigen. Straf omdat ze hadden meegedaan aan de opstand tegen de hoofddoek, weet de oppositie. Of zijn ultrahardliners aan het werk om meisjes op zijn Talibans naar huis te terroriseren? Autoriteiten wijzen naar boze buitenlandse krachten.

De BBC heeft een realitycheck gedaan waarbij van deskundige zijde op psychologische factoren wordt gewezen. Ik weet één ding zeker: niemand die dàt gelooft in Iran.

Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert en scheidt op deze plaats elke week de feiten van de hypes.