Column | Nee, Lena Dunham speelt niet op veilig

Heeft Lena Dunham de veilige weg gekozen? De gelauwerde schrijfster en hoofdrolspeelster van de grensverleggende serie Girls (2012-2017) is na vijf jaar terug met twee projecten: coming-of-agefilm Sharp Stick en de historische jeugdfilm Catherine Called Birdy, sinds kort in Nederland te zien op Amazon Prime. Die tweede lijkt een wat behouden keuze voor de 36-jarige maakster, die tien jaar geleden tot de stem van haar generatie werd gebombardeerd doordat ze twintigers op het scherm bracht die realistisch voelden én oogden: ze konden vaak niet op eigen benen staan, hadden rommelige seks én lichamen die niet aan de Hollywoodstandaard voldeden.

Catherine Called Birdy is daarentegen de verfilming van een in de VS populaire tienernovelle uit 1994; het dagboek van een veertienjarig middeleeuws meisje, Catherine of ‘Birdy’, die tegen haar zin moet trouwen om haar vader uit de financiële problemen te helpen. Dunham, die zelf als 10-jarige verliefd werd op het boek, kocht de rechten na het eerste seizoen van Girls. Het herlezen van de novelle bood haar, naar eigen zeggen, troost op een moment dat haar leven behoorlijk turbulent werd.

Dunham werkt immers ook al jaren als een rode lap op activisten en opiniemakers. Sommigen vinden haar vooral een irritante, woke millennial die ongevraagd meningen spuit en buitensporig veel werd betaald voor haar memoires: ruim 3,5 miljoen dollar. Anderen nagelen haar aan de schandpaal als geprivilegieerd en hypocriet – haar ouders maken deel uit van New Yorks culturele elite – na grappig bedoelde, maar toondove opmerkingen zoals dat „niemand haar racistisch zou vinden als ze wisten hoe graag ze Drake zou neuken”.

Dunham was nooit te beroerd om snel deemoedig excuses te maken als er weer ophef over een uitspraak van haar ontstond, online zijn eindeloze lijstjes te vinden van alles waarvoor ze zich in het verleden heeft geëxcuseerd. Dat gaat van het gebrek aan diversiteit in Girls tot haar vergelijking van Bill Cosby met de Holocaust.

Op het eerste gezicht lijkt Catherine Called Birdy een manier om nieuwe items op deze lijstjes te vermijden. Tijdens het kijken blijkt de verfilming echter verrassender dan die klinkt. Hoewel de maakster wel eens de mist in ging als ze probeerde humor en (gespeelde) naïviteit met zware onderwerpen te combineren doet ze het hier met opmerkelijk veel lef, én met succes.

Dunham maakte van het dagboek, met zijn vileine veertienjarigen-voice-over, een heerlijke, speelse komedie en van hoofdpersoon Birdy een wat kinderlijke, maar ook aanstekelijke tomboy. Zo zien we haar in de openingsscène moddervechten op de tonen van Alright van rockband Supergrass. (De film zit vol geestige anachronismen, waaronder de nonchalant-zwoele outfits van Birdy’s ijdele vader).

Ondanks deze vrolijke toon, benadrukt de filmmaakster de gruwelijke realiteit voor vrouwen in de Middeleeuwen. Niet alleen worden Birdy en haar beste vriendin verkocht aan de hoogste bieder, haar moeder rijgt zwangerschappen aaneen terwijl haar kinderen steeds sterven. En dan zijn er nog de stokslagen die Birdy telkens krijgt als ze weer tegen haar vader is ingegaan.

Dit alles laat Dunham aan bod komen, zonder dat haar feministische boodschap loodzwaar wordt. In het echte leven lijkt ze wel eens toondoof, hier weet ze een moeilijke balans perfect te bewaren.