Column | Leer toch falen

Vorige week mocht ik aan de Rijksuniversiteit Groningen een lezing houden over de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie. Na afloop kwam er een oud-studiegenoot op me af die tegenwoordig aan de pabo doceert. Ze verzuchtte dat haar studenten sinds de lancering van ChatGPT massaal teksten inleveren die duidelijk door de chatbot geschreven zijn.

„Hoe kan ik ze er in hemelsnaam van overtuigen dat het in hun eigen belang is om zélf te leren schrijven?”, vroeg ze.

Ik antwoordde dat schrijven natuurlijk helpt om beter te leren denken. Iedereen die ooit langer dan een week een dagboek heeft bijgehouden, weet dat je er al pennende vaak pas achter komt wat je écht vindt, welke verlangens je hebt, en welke grenzen. Je leert je gedachten te ordenen en als het meezit ook nog eens zin van onzin te onderscheiden.

Maar gaandeweg daagde ook een ander besef. Ik sta zelf al jaren voor de klas en van het vmbo tot aan de universiteit zie ik een grote angst om te beginnen met een tekst. Wanneer ik de klas of collegezaal vertel dat zelfs ervaren auteurs daar last van hebben, ontspannen ze een beetje, maar een zekere mate van faalangst blijft, waardoor sommigen soms niet eens iets durven inleveren. En dat is doodzonde, want een van de grote meerwaardes van goed leren schrijven is dat je leert om jezelf teleur te stellen. Geen enkele eerste versie is volmaakt. Het is juist de kunst om na een belabberde start door te ploeteren en zo je onzekerheid aan te gaan.

Veel van mijn leerlingen en studenten hebben een optimalisatiefetisj. Ze willen alles zo goed en zo snel mogelijk goed doen, en vergeten dan dat iets soms ook tijd moet kosten, omdat je er anders niets van opsteekt. Applicaties als ChatGPT zijn reuzehandig, maar als je er te veel gebruik van maakt, raak je niet alleen afhankelijk van een externe bron om je uit te drukken, maar loop je ook een kans mis om in te zien dat het niet erg is als iets niet meteen lukt.

Schrijven gaat niet alleen om het eindresultaat, maar ook om het proces. In tijden waarin het verleidelijk is om bij alles meteen naar kunstmatige intelligentie te grijpen, zou je haast vergeten dat de omweg meer kan opleveren dan de uitbesteding. Dat snel resultaat niet automatisch goed resultaat is. En dat wie falen een kans geeft, zichzelf uiteindelijk leert om te leren.