Column | De snikken van een Bowie-fan bij de artiestenuitgang

Omdat See All This een kwartaalschrift is, vergeet ik dat ik erop geabonneerd ben. Het blad arriveert ineens, als een geest uit de fles en die vervult met een diepzeeduik de kunsten-wensen waarvan ik niet wist dat ik ze had. Deze keer gaat het over het boek Ways of Seeing van John Berger. Op de kop af vijftig jaar oud en niet vergeten door wie van kunst houdt. Eh… wel door mij. Maar See All This pakt me volledig in voor Bergers boek over de drieste driehoeksrelatie tussen kunstenaar, kunst en kijker.

In haar hoofdredactioneel speelt Nicole Ex de bal van Berger door naar de lezers en vraagt naar hún ‘ways of seeing’. Waar let je op? vraagt ze. En: Wat en wie zie je het liefst? En dan: hoe kun je de wereld toelaten jou van heel dichtbij te bekijken?

Goed idee, Nicole Ex, ik ga antwoorden.

Die laatste vraag vat ik op als: Jij bespiedt de kunst, hoe pakt de kunst jou terug? Het antwoord is makkelijk: goeie kunst schiet met scherp en ik ga van harte onderuit.

Vraag 1 (Waar let je op?) is moeilijk. Kunst is voor mij het grote spel van ontdekken en denken. Maar eerst reageer ik zo direct als ik durf. Ik kijk, luister, val stil, voel me verliefd, word misselijk of boos, alles kan. Pas daarna weet ik waar ik op wil letten.

Dan die grote vraag: Wat en wie zie je het liefst? Mijn antwoord: Niets en alles. ‘Het liefst’ wisselt vaker dan het weer. Vier dagen geleden zag ik het liefst Vicky Krieps als de Habsburgse keizerin Elisabeth in de film Corsage. Ze speelt beestachtig goed, ik houd zo van haar finesse. De manier waarop ze haar sigaret (roken verboden!) vasthoudt, of aan een staatsbanket haar mond letterlijk dicht houdt (praten verboden!).

Maar een dag eerder was Moonage Daydream me het liefst. Vermoeid door alle graantje-meepik-adoratie voor David Bowie wilde ik die film overslaan. Toen ging ik gelukkig toch. En dit is anders! Dit is geen heiligenleven, dit is een wispelturig beeldconcert op het ritme van Bowies levensperformance, met serieuze ruimte voor de snikken van een fan bij de artiestenuitgang waar hij niet uit kwam. En daardoor is hij er des te heviger.

Intussen spookt het liefste van een week geleden nog door mijn hoofd: het zelfportret van Anneke van der Feer, uit 1938, in het Stedelijk Museum in Amsterdam (expositie Yesterday Today). Mooi werk, maar daar gaat het niet om. Ze poseert nadrukkelijk als man – is bijzaak. Het liefste is haar oog. Het rechter knijpt ze dicht tegen de rook uit de sigaret in haar mondhoek. Haar andere oog staart des te gerichter. Naar haarzelf. Naar mij. Ik kijk en in een magisch moment ziet zij mij het liefst.