Cigdem Mater vanuit de gevangenis: ‘Ik droom van de dagen dat we alleen over films kunnen praten’

En toen beantwoordde Cigdem Mater haar appjes niet meer. Het is maandag 25 april als de Duitse filmmaker Adrian Figueroa de producent waarmee hij twee films heeft gemaakt opeens niet meer kan bereiken. Haar telefoon is ingenomen nadat ze net tot 18 jaar cel is veroordeeld. Maters vergrijp: nadenken over de financiering van een film over de Gezipark-protesten, in 2013 in Istanbul. In de zaak krijgen zeven anderen, waaronder een advocaat en een academicus, dezelfde straf opgelegd; de prominente filantroop Osman Kavala krijgt levenslang.

Samen met Figueroa maakte Mater in 2020 de korte film Brieven uit Silivri en in 2022 Beste Osman. De films gaan over Kavala, die al ruim vijf jaar vastzit. Woensdag werden de films vertoond in het Goethe Instituut in Amsterdam, als solidariteitsbetuiging met Mater en de andere gevangenen. Figueroa was uitgenodigd door collega-filmmakers die de bijeenkomst hadden georganiseerd. De zaal had zich gevuld met zo’n vijftig, veelal uit Turkije afkomstige cultuurliefhebbers, betrokkenen, vrienden en collega’s.

Figueroa kende Kavala van eerdere filmprojecten en twijfelde niet over wat het onderwerp van zijn film moest worden toen hij in 2019 naar Istanbul afreisde voor een residentie, zo vertelt hij in Amsterdam. Onder Maters leiding werd een filmplan ontwikkeld voor Brieven uit Silivri, waarin Kavala’s brieven aan de buitenwereld worden voorgelezen tegen de achtergrond van een door gentrificatie getroffen buitenwijk van Istanbul. De tijd staat stil terwijl Kavala mijmert over het leven, de natuur, de buitenwereld. Hij ziet mussen op de gevangenismuur en een sporadische meeuw.

Lees ook: Geen snipper bewijs, toch moet zakenman Kavala levenslang de cel in

Onschuldige mensen

In Beste Osman is het perspectief omgedraaid. Vrienden en familie lezen brieven voor die ze aan Kavala schreven, met Maters kantoor in Istanbul als decor. Mensen zoeken naar woorden over het onrecht dat hun geliefde Osman, „rolmodel” in de woorden van Mater, is aangedaan. Mater werkte met Kavala samen aan culturele uitwisselingsprojecten voor de door hem opgerichte Anadolu Kültür. Kort na de verschijning van de film zou ze, net als hij, achter de tralies verdwijnen.

In de zaal is ook Yigit Aksakoglu, die zelf in een andere zaak rondom Kavala gevangenzat. Hij herinnert de aanwezigen eraan dat duizenden onschuldige mensen in Turkije vastzitten om op een „onzinnige manier hun tijd te verdoen”. Aksakoglu wist naar Nederland te vluchten nadat hij in 2019 werd vrijgelaten. Het Erdogan-regime is hoofdverantwoordelijk, zegt hij, maar verantwoordelijk zijn de Nederlandse en Duitse regeringen evenzeer, voor de Turkije-deal die ze in 2016 sloten om vluchtelingen buiten de EU te houden. Instemmend geknik vanuit de zaal.

Bij de uitgang is het laatste woord aan Mater. In een brief die is afgedrukt op tijdens het documentairefestival IDFA verspreide flyers, richt ze zich vanuit de gevangenis in Istanbul tot haar publiek. „Jullie stem en steun slechten de grijze gevangenismuren”, schrijft ze. „Ik droom van de dagen dat we alleen over films kunnen praten.”