Chauffeurs in het streekvervoer staken: ‘De rek is eruit. De accu is leeg’

Bus 157 naar Schagen rijdt wel. Bus 166 naar Bergen niet. Maar dat kan straks weer anders zijn. De staking in het streekvervoer, woensdag in Noord-Holland en Utrecht, maakt wachten een loterij op station Alkmaar. Komt de bus of niet?

„De helft van de 101 ritten die wij vandaag zouden rijden, ligt eruit”, zegt Fred Redlich, kaderlid van vakbond FNV. In Hoorn ging het om een kwart. Een dag eerder, op dinsdag, staakte 50 tot 60 procent van de chauffeurs in Flevoland, Zuid-Holland en Zeeland. Donderdag staakt het streekvervoer in Noord-Brabant en Limburg, vrijdag in Noord-Nederland; 16 september volgt een landelijke staking in het streekvervoer.

Bij het stadsvervoer in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag wordt niet gestaakt. Werknemers en werkgevers van GVB (Amsterdam), RET (Rotterdam) en HTM (Den Haag) kwamen dit voorjaar een nieuwe cao overeen.

Voor Fred Redlich, een grote man met kort grijs haar en een bril, begon de stakingsdag vroeg. Woensdagmorgen om vier uur stond hij al stakende collega’s in te schrijven bij de remise. Eerst in de stromende regen, later in de stralende zon. Redlich is sinds twaalf jaar buschauffeur bij de regionale vervoerder Connexxion, eigendom van het Franse Transdev.

Lees ookTreinverkeer ligt vrijdag opnieuw stil door landelijke staking

Het lijkt woensdag een staking als vanouds: koffie, broodjes, een tiental kletsende collega’s. De FNV heeft een rode partytent neergezet voor de remise in Alkmaar, aan de provinciale weg naar Den Helder. Veel bussen staan er stil, aan de laadpalen. „80 procent van onze bussen is elektrisch”, vertelt Redlich. Maar soms vertrekt er toch een bus naar het station, anderhalve kilometer verderop. „Een collega die geen lid is van de bond. Of van het CNV.”

Prijscompensatie

Anders dan tot nu toe bij de NS-stakingen, trekken de bonden in het streekvervoer niet gelijk op. De 1.300 CNV-leden – van 12.000 werknemers in het streekvervoer – staken niet. De CNV’ers hebben in maart met een twee derde meerderheid ingestemd met het voorstel van de werkgevers. FNV Streekvervoer telt 6.000 leden.

De nieuwe cao Openbaar Vervoer die het CNV heeft getekend, loopt vanaf 1 juni. Oudere werknemers kunnen gebruikmaken van een regeling om tot twee jaar eerder te stoppen. Alle werknemers krijgen een eenmalige uitkering van 1.200 euro en 2,8 procent meer loon per 1 juli.

Onvoldoende, aldus FNV. De bond wil onder meer dat werkgevers personeel compenseren voor de hoge inflatie. De FNV voert sinds enkele maanden actie. „Zonder prijscompensatie maakt het niet uit wat ik doe”, verwoordt Redlich het gevoel van collega’s. „Mensen hebben niets meer te verliezen. Als je nu niet vecht voor je baan, wanneer dan wel?”

Net als bij de spoorwegen, wil de FNV dat werkgevers meer doen tegen de werkdruk. „Die is enorm”, zegt Redlich. „Het ziekteverzuim is daardoor hoog, het tekort aan mensen loopt op. Van de 101 ritten konden wij er vandaag al 11 niet rijden. Er zijn onvoldoende chauffeurs.”

Meteen vertraging

Vroeger hadden ze op het station, tussen twee ritten, altijd een paar minuten pauze, vertelt Redlich. „Je kon de benen strekken, even naar de wc. Nu is de dienstregeling zo krap dat je eigenlijk direct moet vertrekken met je volgende bus. Er zit geen lucht meer in het rooster. Staat de brug open of is er een ongelukje, dan heb je meteen vertraging. Het gevolg: mopperende passagiers, zeker bij kou of regen.”

De vervoerders willen dat de chauffeurs nog flexibeler werken. „Je moet langer doorwerken, vroeger beginnen of juist later”, zegt Redlich. „Maar de rek is eruit. De accu is leeg.”

Het is niet alleen de nasleep van de pandemie, aldus Redlich, waarom vervoerbedrijven in Nederland – overigens allemaal in buitenlandse handen – zo sterk letten op de kosten. Hij wijst ook op de negatieve invloed van openbare aanbestedingen. Dat werkt zo: een ov-bedrijf kan inschrijven op een concessie, bijvoorbeeld busvervoer in Noord-Holland-Noord. Dat wordt tot 2028 verzorgd door Connexxion. Daarna volgt een nieuwe aanbesteding. Redlich: „Bij aanbestedingen wint over het algemeen de goedkoopste aanbieder. Die gaat vervolgens op zoveel mogelijk kosten proberen te besparen. De bussen moeten ze overnemen, die kosten liggen vast. Dan blijven vooral de loonkosten over.” Bij het stadsvervoer speelt dit niet; daar zijn de gemeenten eigenaar.

Nog een manier om kosten te drukken is onrendabele lijnen schrappen. Vervoerders zeggen al langer dat zonder overheidssteun hun dienstverlening 20 tot 30 procent moet krimpen. Het kabinet geeft ze wel een ‘beschikbaarheidsvergoeding’ maar de steun vanaf 1 januari is te weinig, vinden ze.

„De ‘dunne’ lijnen in de avond worden het eerst geschrapt”, zegt Redlich. „Dat heeft grote gevolgen voor de rest van de dienstregeling. Als je weet dat je bus ’s avonds laat niet meer gaat, na een avondje naar de schouwburg in de stad, dan neem je ook op heenweg niet de bus. Zo belanden wij in een neerwaartse spiraal.”

De FNV’er wijst op het busvervoer op Texel. Daar laat Connexxion alleen nog een bus rijden van de veerhaven in ‘t Horntje langs (en niet door) Den Burg naar De Koog. „De kleinere dorpen worden niet meer bediend. Die mensen moeten maar naar de bus toekomen in plaats van andersom.”

Of neem lijn 10, van Alkmaar naar het nabijgelegen dorp Sint Pancras. Die verbinding werd vervangen door een buurtbus – bemand door vrijwilligers – omdat volgens Connexxion onvoldoende passagiers van de bus gebruikmaakten. Spreadsheetmanagers, moppert Redlich. „Ze kijken alleen naar de cijfers. Zo missen ze de lokale kennis dat in Sint Pancras twee jaar lang de doorgaande weg openlag vanwege rioolwerkzaamheden.”