Chagoseilanden zijn inzet van een geopolitiek spel, ook onder Mauritiaans bewind

‘Koloniale misdaad’

Tegenover de internationale gemeenschap stelden de Britten destijds dat de eilanden geen permanente bewoners hadden. Maar die waren er wel degelijk. „De deportatie kwam voor iedereen uit de lucht vallen”, zegt Ellianne Baptiste (30) telefonisch vanuit haar huis in het Engelse Crawley. Zij bracht vorige week in samenwerking met HRW een documentaire uit over de archipel waar haar moeder werd geboren, maar niet mocht blijven wonen.

Documentairemaker Ellianne Baptiste (30). Privéfoto

In het rapport beschuldigt Human Rights Watch het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van misdaden tegen de menselijkheid. Op basis van tientallen getuigenissen en officiële documenten benadrukt de ngo dat de „raciale vervolgingen” in Londen met de steun van Washington „een koloniale misdaad” waren. De Britten en de Amerikanen zouden de oorspronkelijke bevolking volledige herstelbetalingen moeten doen en hen in staat moeten stellen terug te keren naar hun archipel, concludeert het rapport.

„Mijn moeder moest op éénjarige leeftijd naar het ziekenhuis, daarvoor moesten mijn opa en oma naar Mauritius. Toen zij terug wilden, was dit ineens niet meer mogelijk. Andere bewoners zijn gedwongen onder barre omstandigheden op boten gezet en mochten niks meenemen.” De boten werden oorspronkelijk gebruikt voor het verschepen van mest.

Lees ook de recensie van het boek De laatste kolonie

Baptiste werd op Mauritius geboren, waar het gezin jarenlang in armoede leefde. „Mijn vader, die geboren is op Mauritius, vertelde me gisteren nog verhalen uit die tijd. Ze hadden het zwaar en werden gediscrimineerd, zelfs door de eveneens zwarte Mauritianen. Zijn vrienden zeiden over mijn moeder: ‘Waarom vind je haar leuk? Weet je wel waar ze vandaan komt?’”

Na jaren van acties door Chagossiaanse activisten oordeelde het hooggerechtshof in Londen in 2000 dat de deportaties illegaal waren. In 2006 lieten de Britten voormalige bewoners voor het eerst sinds de deportatie een bezoek brengen aan de eilanden. „Een bezoek, misdadig. Ze zijn daar geboren, het is hun moederland”, zegt Baptiste. „We keken ernaar op tv. Mijn moeder moest huilen, dat doet ze nooit waar wij bij zijn. ‘Je bent nu nog jong, maar eens zal je het begrijpen’, zei ze.”

Wederopbouw

De diaspora is verdeeld over de kwestie van soevereiniteit. Sommigen wantrouwen Mauritius en willen zelf een gelijkwaardige partij aan de onderhandeltafel zijn. Olivier Bancoult (59) is de leider van de grootste Chagossiaanse organisatie, de Chagos Refugee Group, die aanvaardt dat Mauritius de controle krijgt.

Olivier Bancoult (59), leider van de Chagos Refugee Group. Privéfoto

„De Britten zetten zichzelf altijd neer als voorvechter van mensenrechten, maar we worden zo behandeld omdat wij zwart zijn”, zegt hij telefonisch vanuit zijn huis in Mauritius, waar hij sinds zijn vierde woont. „Volgens de universele rechten van de mens heeft iedereen het recht om te wonen in zijn geboorteplaats, daarom ben ik al veertig jaar bezig met deze strijd.”

Het Verenigd Koninkrijk en Mauritius begonnen in januari aan besprekingen over de soevereiniteit over de archipel, waaruit in de eerste maanden van dit jaar een besluit moet volgen. Volgens het VK zullen de eilanden worden overgedragen als ze niet langer nodig zijn voor defensieve taken.

Maar nu Mauritius de Chagossianen heeft opgeroepen terug te keren, trekt Bancoult zich niets aan van de Britten. Vorig jaar was hij voor het eerst zonder Britse „escorte” op zijn geboortegrond. Hij bezocht het graf van zijn oma. „Dit jaar gaan we beginnen aan de wederopbouw. Ik ben in gesprek met ontwikkelaars. Er moeten huizen komen, scholen, voorzieningen. Er is werk te doen. En daar moet Engeland aan bijdragen.”