Bill Brandt, bomen en Afrikaanse fotografen: 5 x fotografie in 2022

Dichterlijke fotograaf van glamour en duisternis

Photography noir, zo wordt het werk van Bill Brandt ook wel genoemd. In diepe zwarten en grauwe witten legde de Britse, in Duitsland geboren Hermann Wilhelm Brandt (1904-1983) de wereld om zich heen vast; in het begin vooral met societyportretten en beelden van Londen in de Tweede Wereldoorlog (denk aan de iconische foto’s van Londenaren die schuilen in metrostations), daarna voornamelijk met portretten, landschappen en naakten. Met name in die vele naakten zie je dat Brandt zijn loopbaan startte als leerling van de surrealistische fotograaf Man Ray – met close-ups van billen, benen, borsten, ruggen, gemaakt met een groothoeklens, creëerde hij vervreemdende, vervormde composities. Zijn landschappen zien er vaak al net zo abstract uit, met veel rondingen en organische vormen. Foam toont een overzicht van deze poet of darkness, die wordt gezien als een van de belangrijkste Britse fotografen van de vorige eeuw.

Bomen als dragers van schoonheid en historie

De eerste grote belofte die werd gedaan op de klimaattop in Glasgow, vorig najaar, ging over bomen. Honderd landen, waaronder Nederland, bereikten een akkoord om voor 2030 ontbossing en bodemdegradatie te stoppen. Die urgentie wordt ook al langer door kunstenaars erkend; zo maakte Pablo Albarenga (Uruguay), in 2020 uitgeroepen tot winnaar van de Sony World Photography Awards, een serie over milieuactivisten die soms met gevaar voor eigen leven opkomen voor hun leefgemeenschap en de natuur in hun land. Zijn Seeds of Resistance is te zien in de expositie In the Shadow of Trees, waarin bomen, het bos en de natuur centraal staan. Een aantal van de twintig fotoprojecten in de expositie vraagt aandacht voor de klimaatproblematiek, anderen focussen op de schoonheid van bomen of de boom als drager van een collectieve geschiedenis. Met nieuw werk van Edward Burtynsky, die Jackson-Pollock-achtige taferelen met takken en boomstammen maakte (Burtynsky is ook van 10 april t/m 11 september te zien in Kunstmuseum Helmond), en New Yorkse stadsbomen van Mitch Epstein.

Afrika gezien door de ogen van Afrikaanse fotografen

Al meer dan twintig jaar is de Duitse Artur Walther (1948) een van de grootste verzamelaars van Afrikaanse fotografie. Onder andere in samenwerking met de invloedrijke curator Okwui Enwezor (1963-2019) werkte hij aan een collectie die hij laat zien in zijn particuliere museum in het Zuid-Duitse Ulm en in musea en op fotofestivals over de hele wereld. De Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen in Düsseldorf toont nu een groot overzicht in de expositie Look at me, met werk van onder anderen Samuel Fosso (zijn retrospectief is tot 13 maart te zien in het MEP in Parijs, en vanaf 19 maart in Huis Marseille in Amsterdam), Yto Barrada, David Goldblatt, Santu Mofokeng, Seydou Keïta, Zanele Muholi en Malick Sidibé. De foto’s van drie generaties Afrikaanse fotografen worden gecombineerd met werk van Westerse fotografen als August Sander en Bernd & Hilla Becher.

Jan Banning op bres voor levenslang gestrafte

Als de Nederlandse documentaire fotograaf Jan Banning in 2013 in het kader van zijn fotoproject Law and Order de Pulaski State Prison in Georgia (VS) bezoekt, fotografeert hij daar onder anderen Christina Boyer, die dan al meer dan twintig jaar een levenslange straf uitzit voor de moord op haar driejarige dochtertje.

Banning raakt geïntrigeerd en raakt na eigen onderzoek overtuigd van haar onschuld. Sindsdien zet hij zich in voor haar vrijlating. Eerder verscheen al een vierdelige podcastserie van Katinka Bear, Jan & Christina, er is een boek, Het Oordeel: De zaak Christina Boyer, en nu dus een tentoonstelling. Banning bezocht Boyer na herhaaldelijke pogingen in 2019 nog één keer, hij kreeg toen geen toestemming opnieuw een portret te maken – de foto’s in de expositie zijn deels documentair en deels interpretaties en ensceneringen van de zaak en haar leven. Banning wil in de expositie ook tonen hoe mensen ‘vermorzeld kunnen raken door het systeem’ en bevraagt de rol van ‘trial by media’.

Hoe menselijk ingrijpen de natuur veranderde, wordt zichtbaar in het project Tree and Soil van het Nederlandse duo Robert Knoth en Antoinette de Jong. Na de nucleaire ramp in Fukushima in 2011 fotografeerden en filmden ze in een periode van vijf jaar het landschap rond het gebied. Ze documenteerden verlaten boerderijen, tuinen, landbouwvelden en de omliggende heuvels en bossen en interviewden voormalige bewoners. Die beelden combineren ze met historisch materiaal uit de collectie van natuuronderzoeker en ontdekkingsreiziger Philipp Franz von Siebold, die in het begin van de 19de eeuw naar Indië en Japan reisde en een enorme verzameling planten, dieren, zaden en stenen bij elkaar bracht. De mix van al deze elementen levert, ondanks het heftige thema, toch een lichte en betoverende reis op, waarbij we zien dat er in deze post-apocalyptische landschappen ook een bijzondere schoonheid schuilt.