Bij Ajax neemt de druk op de positie van trainer Maurice Steijn toe

Even na half vijf staat Maurice Steijn voor zijn dug-out te kijken hoe zijn ploeg bij het bedankrondje voor het beetje publiek dat er nog is, een snijdend fluitconcert krijgt van de F-side. Spelers houden afstand tot de harde kern van Ajax, lopen door. Teammanager Jan Siemerink geeft de Ajax-coach een bemoedigend tikje op zijn rug, net voor die richting de kleedkamer gaat. Een nederlaag (2-1) tegen AZ, dat alle pijnpunten van de 36-voudig landskampioen blootlegt. De score blijft beperkt, omdat AZ slordig is in de afwerking.

Ajax gaat dolend door de Eredivisie, zo machteloos. Het staat nu op vijf punten uit zes wedstrijden, de slechtste seizoenstart van de club ooit. Zestiende is Ajax in de Eredivisie, al vertekent dat omdat het nog een restant tegen RKC en een inhaalduel tegen Volendam te gaan heeft. „Het spel was niet om aan te zien”, zegt aanvoerder Steven Bergwijn radeloos voor de camera van ESPN. „Op dit moment mist er van alles.”

Adviseur Van Gaal

Drie minuten voor de aftrap loopt Louis van Gaal de trap af richting zijn plekje op de eretribune, naast de beoogde nieuwe president-commissaris Michael van Praag. Een applausje klinkt als hij op de grote schermen verschijnt. Van Gaal is sinds deze week adviseur van de raad van commissarissen, op gebied van voetbaltechnische zaken.

Zijn aanwezigheid moet bestuurlijk voor rust zorgen – wat ook lukt. Bij een 2-0 achterstand wordt zijn naam gescandeerd, positief. Spandoeken waarbij wordt opgeroepen tot het vertrek van bestuurders, zijn niet meer te zien.

Wel galmt halverwege de tweede helft ‘we willen Ajax zien’ door het stadion, net voordat de Ajax-verdediging in de opbouw weer een bal inlevert. Aan het Ajax-gehalte kan het niet liggen deze middag: acht spelers die een belangrijk deel van hun jeugd doorliepen in de Ajax-opleiding, beginnen in de basis. Tegen slechts drie van de twaalf aanwinsten van de inmiddels ontslagen directeur voetbalzaken Sven Mislintat.

De eigen jeugd moet het nu doen bij Ajax, dat met 21 jaar en 132 dagen een van de jongste basisploegen in jaren heeft. Exemplarisch is dat de zelfopgeleide Amourricho van Axel Dongen (19) zijn basisdebuut maakt en Steijn dus niet kiest voor Georges Mikautadze, de aankoop van 16 miljoen. Al komt de Georgische international tegen het einde van de eerste helft er alsnog in wanneer Van Axel Dongen er geblesseerd uit moet na een tackle van AZ-back Yukinari Sugawara.

Ajax-trainer Maurice Steijn is tijdens de wedstrijd tegen AZ even in zichzelf gekeerd. Foto Maurice van Steen/ANP

„Wij zijn een ploeg in opbouw, we doen het elke week iets beter, gaan stapje voor stapje omhoog”, zei Steijn vrijdag nog bij het clubkanaal. Dat voorzichtige optimisme volgde op twee duels – 1-1 bij AEK Athene donderdag, en het bij een 3-2 voorsprong onderbroken duel tegen RKC vorig weekend – waar Steijn zich vastklampte aan „lichtpuntjes”.

Over de vele kansen en goals die worden weggeven was hij kritisch, maar „ik denk dat de rest redelijk staat”, zei hij woensdag voor het duel met AEK. „Dan kun je nu redelijk gaan bouwen aan een vaste formatie.”

Dat is een misrekening, blijkt tegen AZ. Waarbij het gemis van de niet fitte basisspelers Josip Sutalo en Steven Berghuis wordt gevoeld. Het is besluiteloos, traag, twijfelachtig voetbal. Spelers bieden zich wel aan met drukke handgebaren, maar er is geen onderlinge afstemming, geen samenhang. Spelers kijken nauwelijks naar elkaar, lijken niet bewust van de onderlinge afstanden.

Na een halfuur zie je de aarzeling, als centrale verdedigers Jakov Medic en Gaston Avila net zo lang blijven doorcombineren met doelman Jay Gorter tot ze balverlies leiden. 144 van de 458 geslaagde passes van Ajax zijn balletjes heen en weer tussen Gorter, Avila en Medic, schrijft een datajournalist van VI op X (voorheen Twitter).

Waar zit je precies naar te kijken, bij dit Ajax? Vaste aanvalspatronen zijn niet te ontdekken. Dan weer worden er hoge ballen naar voren gespeeld, dan wordt er klassiek opgebouwd via de backs. Zo gaat het ook mis bij de 0-1. Verdediger Jorrel Hato speelt een lange bal naar voren, die net zo snel weer terugkomt. AZ-spelverdeler Jordy Clasie drijft op, passt op Mayckel Lahdo, die spits Vangelis Pavlidis lanceert. Die schiet hoog en hard binnen. Hoe het centrale duo Avila en Medic de Griekse aanvaller vrij laat lopen, is illustratief voor de defensieve breekbaarheid van Ajax.

De onderlinge afstanden zijn groot, waardoor er enorme gaten vallen op het middenveld en in de verdediging. „We hebben nog steeds moeite om als blok druk te zetten”, zegt Steijn later. „Het ene deel van de ploeg loopt vooruit, het andere deel blijft hangen. Die afstemming moet absoluut beter.” Dit is iets wat Steijn al weken zegt.

Uitgespeelde kansen creëert Ajax nauwelijks. De eerste doelpoging is een mislukte voorzet van Medic, eenvoudig opgeraapt door AZ-doelman Mathew Ryan.

Zuchtend staat het Ajax-publiek op als het rustsignaal klinkt, deze grijze zondagmiddag. Vertwijfeld kijkt men om zich heen, na een futloze vertoning. Het is niet eens somber, het is meer gelatenheid en deemoed. Een kort fluitconcert klinkt wel, maar het is dan nog niet striemend.

Ondertussen geeft Steijn in de kleedkamer een donderspeech. Hij vindt het „af en toe wat mak”, licht hij toe op de persconferentie. Het spel gaat via te veel schrijven, waardoor er geen tempo in komt. Een corner die helemaal teruggaat, een aanval die weer wordt afgekapt. „Dat mag best wat opportunistischer”, zegt Steijn.

Kort na de hervatting levert Mikautadze bij het uitverdedigen zomaar een bal in, en doet geen enkele moeite om die zo snel mogelijk weer te heroveren. Hij wandelt langs de zijlijn terug naar zijn positie als linksbuiten.

AZ combineert via Clasie, Lahdo, Sven Mijnans en doelpuntenmaker Dani de Wit eenvoudig naar 0-2. Een afstandsschot van invaller Branco van den Boomen valt zomaar binnen (1-2) en zorgt nog voor wat spanning. Maar de wijze waarop de middenvelder die goal viert, vrijwel in zijn eentje, lijkt ook symbool voor de vele eilandjes binnen de ploeg.

De druk op de positie van Steijn neemt toe. Waarbij nu nadrukkelijk naar Van Gaal wordt gekeken. Ziet hij nog wel perspectief? Steijn voelt nog het vertrouwen van de clubleiding, zegt hij. Hij verwacht snel met Van Gaal te spreken. Door de interlandperiode komende anderhalve week is er „iets meer tijd om te praten en problemen te analyseren”, zegt Steijn. „Hij zal zeker een idee hebben waar de pijnpunten liggen.”