Belasting ontwijken via Nederland werd moeilijker

Trouble in tax paradise. En dat is maar goed ook, zegt het kabinet. Volgens nieuwe cijfers wordt belasting ontwijken via Nederland steeds moeilijker. Belastingparadijzen elders in de wereld kunnen namelijk niet langer profiteren van een aantal routes waarmee bedrijven geld via Nederland wegsluisden.

De Nederlandsche Bank bracht op verzoek van het kabinet in kaart hoeveel geld er wordt weggesluisd, om te zien of nieuwe wetgeving werkt. Specifiek: de vorig jaar ingevoerde bronbelasting op rentes en royalty’s die voor laagbelastende landen bestemd zijn. Die belasting van 25 procent maakt het minder aantrekkelijk om geld via Nederland weg te sluizen.

Dat heeft effect. In 2019 gutste nog 38,5 miljard euro aan rente, royalty’s en dividenden door Nederland naar landen met een heel laag belastingtarief, zoals de Bahama’s, Guernsey en de Kaaimaneilanden – zij innen geen winstbelasting of hanteren een tarief van minder dan 9 procent.

Bedrijven die van deze constructie gebruik maakten, betaalden zo amper belasting. Nederland en de eindbestemming pikten een graantje mee, terwijl de rest van de wereld miljarden aan belastingkomsten misliep.

Tot nu. De stroom van 38,5 miljard euro uit 2019 was in 2021 afgezwakt tot een stroompje van 6 miljard euro.

Het kabinet rekent op een verdere daling als de bronbelasting vanaf 2024 niet alleen voor rente en royalty’s, maar ook voor dividend gaat gelden.

Aantrekkelijk voor brievenbusbv’s

Jarenlang spande Nederland zich in om bedrijven met interessante belastingconstructies te lokken, soms zelfs door mee te betalen aan de fiscalisten die multinationals hielpen om deze slimme constructies op te tuigen. Maar het tij is gekeerd. Belastingontwijking kwam internationaal onder de aandacht, en daarbij werd doorsluisland Nederland niet ontzien. Het kabinet-Rutte III zag hoe die kritiek de nationale reputatie en de internationale onderhandelingspositie begon te schaden. Sindsdien probeert Nederland zich op te werpen als voorvechter van eerlijke belastingheffing.

Lees ook: Kabinet heeft actie ondernomen, maar Nederland blijft ‘doorsluisland’

Klopt dat beeld? „Je ziet dat een deel van deze geldstromen omlaag gaat en dat is goed”, zegt Arnold Merkies van Tax Justice NL, een organisatie die zich inzet voor een „mondiaal eerlijk belastingsysteem”. Toch blijft hij kritisch. „Maar dat is slechts een klein deel van het geheel. Je kunt nu niet zeggen: ‘genoeg gedaan’, zoals het kabinet lijkt te doen.” Ook de commissie Doorstroomvennootschappen concludeerde in 2021 dat Nederland erg aantrekkelijk blijft voor brievenbusbv’s.

Nederland is niet als enige land tot inkeer gekomen. Vorig jaar werden landen het wereldwijd eens over een minimumtarief voor de winstbelasting van 15 procent om de ‘race naar de bodem’ een halt toe te roepen. Ierland verbood in 2020 de ‘Double Irish Dutch Sandwich’-constructie, waarmee bedrijven als Apple en Google hun geld tussen Ierland en Nederland heen en weer schoven. Ook het afschaffen van die belastingtruc heeft de geldstromen via Nederland verminderd, vermoedt DNB.

Slinkende geldstromen

DNB keek ook naar andere populaire doorsluislanden die buiten de ‘officiële’ belastingparadijzen vallen en constateerde dat het geld niet simpelweg een andere bestemming heeft gevonden. De geldstroom naar die landen slonk namelijk ook: van 52 miljard in 2019 (en 76 miljard in 2016) naar 40 miljard in 2021.

Merkies zegt dat het fenomeen belastingparadijzen verder strekt dan de definitie van het kabinet. „Het probleem is dat het tarief waar het ministerie van Financiën naar kijkt een heel lomp middel is. Singapore houdt bijvoorbeeld 17 procent aan, maar in de praktijk is wat je betaalt door allerlei regelingen vaak veel minder. Dus het ziet er op papier goed uit, maar de grootste belastingparadijzen worden niet genoemd.”