Een weekend dat het best te omschrijven is als een ‘corporate soap’ heeft een diepe interne machtsstrijd aan de top van het Amerikaanse techbedrijf OpenAI blootgelegd. Het bedrijf achter chatbot ChatGPT ontsloeg vrijdag totaal onverwacht zijn topman Sam Altman (38). En lijkt hem nu misschien alsnog weer in genade aan te nemen.
Vrijdag werd Altman om 12 uur ‘s middags lokale tijd uitgenodigd voor een Google Meet-videogesprek met het bestuur van OpenAI, dat bestaat uit zes leden inclusief Altman. Ter plekke kreeg Altman te horen dat hij werd ontslagen.
Een kwartier later kreeg bestuursvoorzitter en mede-oprichter Greg Brockman, die niet was uitgenodigd voor het videogesprek, van zijn collega-bestuursleden te horen dat hij zijn positie als voorzitter moest inleveren.
Volgens een verklaring van het bestuur zou Altman niet „consistent openhartig” zijn geweest in zijn communicatie , waardoor „de uitoefening van zijn verantwoordelijkheden werd gehinderd”. Het bestuur zou de komende tijd op zoek gaan naar een nieuwe leider. Enkele uren later maakte Brockman zijn aftreden bekend.
Voor zowel Altman als Brockman kwam het ontslag als een totale verrassing, bleek al snel. Altman, die in de dagen voor zijn vertrek nog nietsvermoedend tijdens publieke optredens sprak over de toekomst van ChatGPT, schreef op X dat hij „later nog terug zou komen” op wat er precies was gebeurd. Brockman zei op zijn beurt „geshockeerd” te zijn wat het bestuur had gedaan.
Vanaf dat moment begon een periode van wilde speculatie in Silicon Valley. „Het is hier echt een bom ingeslagen. Niemand weet wat er precies speelt”, aldus onderzoeker aan de universiteit van Stanford en AI-expert Marietje Schaake, zaterdagochtend aan de telefoon. Ze zei benieuwd te zijn wat het vertrek van Altman „gaat doen voor het grenzeloos bewonderen van dit soort bedrijven”.
Zonnepanelen en datacentra
OpenAI werd in 2015 opgericht door een groep van tien prominente figuren in Silicon Valley, onder wie Sam Altman, investeerder Peter Thiel en tech-ondernemer Elon Musk. De groep had een gedeelde zorg. Artificiële intelligentie zou, volgens de oprichters van OpenAI, kunnen leiden tot existentiële risico’s voor de mensheid. De oprichters besloten dat AI alleen veilig kon worden ontwikkeld in een bedrijf zonder winstoogmerk.
Om die reden kreeg het bestuur van OpenAI – en dus niet de aandeelhouders – alle macht toebedeeld. Topman Sam Altman kreeg geen aandelen, een zeer ongebruikelijke constructie voor een start-up. De bestuursleden werden geselecteerd om hun expertise binnen kunstmatige intelligentie.
Van de zes bestuursleden zijn er zeker drie zeer bezorgd over de risico’s voor de samenleving als AI te snel wordt ontwikkeld en overheden niet ingrijpen. Denk aan: AI-systemen die nepnieuws maken en verkiezingen beïnvloeden, grootschalig cyberaanvallen uitvoeren of militaire systemen die volledig autonoom beslissingen nemen.
Een van hen is informaticus Ilya Sutskever, hoofd van OpenAI’s wetenschappelijke afdeling en bekend als prominente ‘AI-doomer’. Sutsekever vreest dat als het huidige tempo van technologische ontwikkeling wordt voortgezet – waarbij AI-systemen worden gevoed met veel extra computerkracht zonder beperkingen – leidt tot een wereld waarbij de mensheid de controle over zijn eigen systemen dreigt te verliezen.
In de documentaire iHuman vertelde Sutsekever hoe dat er ongeveer uit zou zien. Hij schetste een wereld „vol zonnepanelen en datacentra”, waarbij systemen bepalen hoe de wereld eruit ziet. Niet dat computers ons kwaad doen, volgens Sutskever. „Computers behandelen ons straks, zoals wij nu onze huisdieren behandelen”, zei hij. „We houden van dieren. Maar als er een snelweg moet worden gebouwd, vragen we ze niet om toestemming.”
Lees ook ‘Als de overheid niet snel ingrijpt, gaan we in de komende twaalf maanden de consequenties voelen’
Grote zorgen
In een intern bericht dat dit weekend binnen OpenAI werd verstuurd, meldde het bestuur dat Altman’s vertrek niks te maken had met „een misdrijf, veiligheid, privacy of financiën”. Uit reconstructies van The New York Times en techwebsite The Verge bleek dat de strijd in OpenAI’s bestuur zich rond het onderwerp van AI-veiligheid concentreerde.
Met name Sutskever zou zich grote zorgen maken over de ontwikkeling van AI en vinden dat Sam Altman daar te weinig aandacht aan besteedde. Ook voelde hij zich buitengesloten rond de belangrijke beslissingen. Zo was Altman in gesprek met tech-investeerder Softbank over het maken van een nieuwe AI-gadget en had hij grote plannen om eigen computerchips te ontwikkelen.
Nadat het bedrijf een jaar geleden ChatGPT lanceerde, is de druk op OpenAI om het tempo van technologische ontwikkeling vast te houden door de concurrentie enorm opgevoerd. Alle grote Amerikaanse en Chinese technologiebedrijven hebben de laatste maanden miljardeninvesteringen in AI aangekondigd en een reeks nieuwe producten gepresenteerd. ChatGPT heeft op dit moment 100 miljoen gebruikers per week.
Dat leidt tot grote verwachtingen en druk om sneller te innoveren. Techbedrijven verwachten dat de taalmodellen die ten grondslag liggen aan ChatGPT, ook leiden tot grote technologische doorbraken in het onderwijs, de logistiek, zakelijke dienstverlening en de medische sector. Het idee is dat slimme AI-assistenten straks taken van de dokter, de docent en de klantenservicemedewerker gaan overnemen. In al deze sectoren valt gigantisch veel geld te verdienen.
Druk van Microsoft
Van het bedrijf zonder winstoogmerk, dat OpenAI bij de oprichting zo kenmerkte, is weinig meer over. In 2018 zette Altman voor het eerst de deur open voor nieuwe investeerders. Zijn overtuiging daarbij was dat meer geld nodig was om voor te blijven in de AI-race. Ook om alle noodzakelijke speciale, peperdure AI-computerchips en servers te kunnen betalen.
Met name Microsoft verwierf een machtspositie binnen OpenAI, door 13 miljard dollar te investeren in ruil voor serverruimte en het verwerken van OpenAI-technologie in producten van Microsoft. De structuur van OpenAI zorgt dat de winst voor investeerders aan een maximum is gebonden. Alles daarboven vloeit terug in het bedrijf. Daarom kreeg Microsoft geen aandelen of een bestuurszetel in ruil voor zijn investering, zoals gebruikelijk bij dergelijke investeringen.
Maar nu de crisis is toegeslagen in de bestuurskamer, blijkt dat investeerders wel degelijk grote invloed hebben op de bedrijfsvoering.
Vrijwel direct nadat Brockman en Altman vertrokken bij OpenAI, kondigde het duo aan samen een nieuw bedrijf te willen beginnen. Dat leidde tot een uittocht aan personeel bij OpenAI, onder wie een aantal hooggeplaatste getrouwen van Altman. De circa zevenhonderd werknemers voelden zich overvallen door het nieuws en toonden zich solidair met hun topman.
Ook de investeerders roerden zich, onder aanvoering van Microsoft. Zondag bleek waar die druk toe kan leiden. Altman zou, volgens Amerikaanse media, weer in gesprek zijn met het bestuur voor een terugkeer bij OpenAI. Als dat ook echt zou gebeuren, moet het bestuur onherroepelijk aftreden.
