Banken en supermarkten moeten boer helpen vergroenen, vindt de minister

Landbouwminister Piet Adema (ChristenUnie) wil via het landbouwakkoord banken en supermarkten dwingen tot een grotere bijdrage in het oplossen van de stikstofcrisis. Dat bevestigt het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit aan NRC.

Adema eist dat supermarkten en banken een financiële bijdrage leveren aan de verduurzaming van de agrarische sector. De Tweede Kamer had hier in juni via een motie toe opgeroepen. Ook wil Adema dat banken de leningen van boeren met tien procent verlagen, zoals eerder gesuggereerd door stikstofbemiddelaar Johan Remkes. Dit geeft boeren de financiële ruimte te stoppen of hun bedrijf te verduurzamen. Voor de Rabobank, de ‘boerenleenbank’, zou dit betekenen dat zij zo’n 3,5 miljard euro aan leningen kwijtschelden.

Het kabinet onderzoekt momenteel hoe het ervoor kan zorgen dat banken zich aan deze afspraak houden, zegt een woordvoerder van het ministerie van Landbouw. Als dit vrijwillig niet lukt, dan moet het mogelijk via dwang. Het landbouwakkoord beoogt een hervorming naar een duurzamere kringlooplandbouw en moet een verlaging van de stikstofuitstoot bewerkstelligen, maar gaat ook over gewasbescherming, dierziekten, zoönosen, volksgezondheid, geur en fijnstof. Naast boerenbelangorganisaties en natuurclubs nemen ook supermarkten, banken, lagere overheden en voedselverwerkers deel aan de gesprekken voor een landbouwakkoord.

Lees ook: Remkes sust meerdere conflicten in stikstofdossier

Vraag naar duurzaam stimuleren

Adema wil de banken verplichten om binnen een half jaar met concrete voorstellen te komen over de verduurzaming van hun portefeuille agrarische leningen. Ook moeten ze zeggen hoe ze lasten kunnen verlichten voor boeren die duurzamer willen werken.

Supermarktconcerns krijgen eveneens een half jaar om te laten weten hoe zij de vraag naar duurzame producten kunnen stimuleren én hoe ze hun ondersteuning aan duurzame boeren kunnen verbeteren. Ook wil Adema in samenwerking met het ministerie van Volksgezondheid een campagne opzetten om consumenten in de winkel beter te informeren over de werkelijke milieukosten van hun aankopen.

Met het plan om via het landbouwakkoord supermarkten en banken te dwingen tot een grotere bijdrage aan de agrarische verduurzaming, borduurt Adema voort op het werk van voorganger en partijgenoot Henk Staghouwer. Staghouwer had zijn plan dit jaar willen presenteren, maar stapte begin september op als minister. In een verklaring zei hij niet „de juiste figuur” te zijn „om leiding te geven aan opgaven die er liggen.”

Adema wachtte het Remkes-rapport begin oktober af voor hij zijn plan voor de aanpak van de stikstofcrisis presenteerde. Dat deed hij via een Kamerbrief op 25 november. In de aanloop naar zijn brief temperde Adema de verwachtingen. Zijn langverwachte brief werd niet meer de ‘perspectiefbrief’ genoemd, omdat dat te positief klonk en valse hoop gaf aan de agrarische sector. Niet iedere boer zou zijn bedrijf voort kunnen zetten, sommige boeren moeten stoppen de komende jaren stoppen. Opmerkelijk genoeg blijkt uit zijn brief nergens dat Adema dezelfde harde lijn kiest als Staghouwer. Adema hoopt volgend jaar een landbouwakkoord te sluiten met boeren, supermarkten en banken. Tot die tijd hoopt hij alle partijen te vriend te houden.

Geen contact met de minister

De Rabobank zegt „open” te staan voor „een rol” in het landbouwakkoord, maar weet nog niet hoe die eruitziet, zegt een woordvoerder van de bank. En het kwijtschelden van leningen van boeren die willen stoppen of verduurzamen, is volgens de bank „niet aan de orde”, omdat de bank niet zomaar leningen kan kwijtschelden.

Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), de brancheorganisatie voor supermarkten en andere voedingsbedrijven, stelt geen contact te hebben gehad met minister Adema noch met diens voorganger over de bijdrage van de supermarktbranche aan de verduurzaming van de agrarische sector. Het CBL twijfelt of het Rijk deze bijdrage wettelijk kan afdwingen.

Adema schetst in zijn brief in grote lijnen hoe hij de verduurzaming van de Nederlandse landbouw voor zich ziet, maar is verder weinig concreet. Zo wil hij met banken „afspraken maken over hoe zij boeren kunnen ondersteunen in de transitie” via „financiële verlichting of aantrekkelijke arrangementen voor de boeren”. Wat hij daarmee bedoelt, legt hij niet uit.

Rabobank, met een marktaandeel van 80 procent veruit de grootste financier van de agrarische sector in Nederland, gaf eerder aan zelf weinig te kunnen doen om het tempo van de verduurzaming te verhogen. Duurzame boeren financieren is vaak niet rendabel omdat de vraag naar hun producten achterblijft, stelde de bank eerder in een gesprek met NRC.