ECB laat zien dat strijd tegen inflatie nu menens is, verhoogt rente fors

Met een rentestap omhoog van 0,75 procentpunt wil de Europese Centrale Bank duidelijk maken dat het gevecht tegen de hoge inflatie haar nu menens is. Dat is boodschap die ECB-president Christine Lagarde donderdag gaf na de bekendmaking van het besluit. Een economische recessie maakt geen deel uit van de vooruitzichten van de ECB, maar er wordt wel rekening mee gehouden.

De rentestap, die de depositorente van de ECB op 0,75 procent brengt en de basis-herfinancieringsrente op 1,25 procent, is de grootste die de ECB ooit nam – op een technisch besluit vlak na de invoering van de euro in 1999 na. Zowel de kosten van bijvoorbeeld rood staan als de vergoeding op spaargeld, kunnen door de maatregel stijgen.

Op de financiële markten was al rekening gehouden met de verhoging met 0,75 procentpunt, terwijl nog maar een paar weken geleden uit werd gegaan van een wat bescheidener stap van 0,5 procentpunt. Uitspraken sindsdien, van onder meer Klaas Knot van De Nederlandsche Bank en vast ECB-bestuurslid Isabel Schnabel, hebben de geesten rijp gemaakt voor een agressievere aanpak. Volgens Lagarde was er een levendige discussie in het bestuur van de ECB, maar was het besluit daarna unaniem.

Lees ookCentrale banken laten hun tanden zien in strijd tegen inflatie

Lagarde wees op de inflatie in de eurozone, die volgens de laatste gegevens 9,1 procent bedraagt. Dat is ver boven de 2 procent die de ECB maximaal toestaat. De centrale bank heeft de eigen verwachtingen voor de inflatie flink opgeschroefd. Ging de centrale bank er voorheen van uit dat de inflatie gemiddeld 3,5 procent zou bedragen in 2023 en 2,1 procent in 2024, nu rekent zij met 5,5 procent in 2023 en 2,3 procent in 2024. Voor dit jaar zal de inflatie gemiddeld 8,1 procent zijn.

Kans op krimp

De prognoses voor de economie zijn somber: de ECB verwacht een groei van 3,1 procent dit jaar, slechts 0,9 procent volgend jaar en 1,9 procent in 2024. Lagarde zei dat het eind van dit jaar en het eerste kwartaal van volgend jaar de economie niet zal groeien. In een negatiever scenario krimpt de economie van de eurozone volgend jaar met 0,9 procent. Voorwaarden voor dat negatieve scenario zijn onder meer het totaal dichtdraaien van de Russische gaskraan, waaraan, zo zei Lagarde, nu al bijna is voldaan.

Gevraagd naar de vooruitzichten van het rentebeleid antwoordde Lagarde dat de ECB van vergadering tot vergadering bekijkt wat er nodig is, op basis van nieuwe data. In juli nam de ECB afscheid van het beleid van forward guidance, waarmee publiek en beleggers ruim van tevoren al werd verteld op welk beleid zij konden rekenen.

De ECB ziet voorlopig af van het afbouwen van de enorme bedragen aan staatsleningen en andere leningen die zij de afgelopen jaren heeft ingekocht. Op de markten werd op het besluit gereageerd met een geringe daling van de euro tegenover de dollar, en een daling van de koersen van staatsleningen van eurolanden. Omdat bij een dalende koers van een staatslening de effectieve rente op die lening stijgt, ging deze rente op de Nederlandse tienjarige staatslening omhoog, met 0,065 procentpunt tot 1,98 procent. Dit tarief is indirect van invloed op de langjarige hypotheekrente.

Lees ookHet monetaire dilemma: banen opofferen om inflatie te temmen?

Het renteverschil tussen Duitsland en Italië, een graadmeter voor spanningen in de eurozone, steeg licht naar 2,26 procent. De ECB heeft inmiddels een noodvoorziening, het Transmission Protection Instrument, in het leven geroepen om in te grijpen wanneer de renteverschillen te groot worden. Gevraagd naar de inzet van dit middel zei Lagarde dat „de ECB klaar staat om het te gebruiken”.

Rentestijging VS

In de VS benadrukte Jerome Powell, de voorzitter van de Amerikaanse Federal Reserve Board, donderdag vrijwel tegelijk met Lagarde dat het Amerikaanse rentebeleid er op gericht blijft de inflatie terug te brengen, ook al zal dat ten koste gaan van banen. Powell sprak bij het Amerikaanse Cato Institute, een denktank, en onderstreepte dat het belangrijk is te voorkomen dat de hoge inflatie structureel wordt en zich ‘verankert’ in de verwachtingen van het Amerikaanse publiek. Eerder liet Lael Brainard, de vicevoorzitter van de Fed een bankiersconferentie in New York weten dat de Fed zich niet zal laten afleiden als de eerste tekenen van een dalende inflatie zich voordoen, maar gewoon op het huidige pad van rentestijgingen zal blijven.

De Fed neemt op 21 september een nieuw rentebesluit. De Amerikaanse rente is dit jaar al met 2,25 procentpunt opgeschroefd tot tussen 2,25 procent en 2,5 procent. Op de financiële markten wordt verwacht dat er nog eens 0,75 procent bijkomt, en dat verdere verhogingen de rente eind dit jaar tot bij de 4 procent kunnen brengen. De Fed verwacht nog steeds dat dit kan zonder een recessie te veroorzaken. Maar een paper van drie economen dat woensdag werd ingebracht op een conferentie van de denktank Brookings Institution onderstreept dat de Fed niet onder een recessie uitkomt. Jason Furman, hoogleraar bij Harvard, noemde het onderzoek ‘het engste economische paper van 2022’.