AZ kan weelde van de koppositie niet aan en verliest van Feyenoord

AZ kon de weelde van de koppositie in de Eredivisie niet dragen. Het elftal van trainer Pascal Jansen werd zondag in eigen huis overklast door het Feyenoord van Arne Slot: 1-3. Daarmee leed AZ de eerste nederlaag van de competitie en duikelde het na tien speelronden naar een vierde plaats achter Ajax, PSV en Feyenoord dus. AZ kan nu als underdog wederom de jacht op de eerste plaats inzetten. Een rol die de ploeg beter lijkt te passen dan die van favoriet.

Weinig voetbalkenners voorspelden voor het seizoen dat AZ na negen duels aan kop zou staan. Velen spraken vooraf van een ongenaakbaar Ajax, sommigen voorspelden een tweestrijd tussen Ajax en PSV en anderen verwachtten een gevecht tussen de traditionele top-3: Ajax, Feyenoord en PSV. AZ werd hooguit door een enkeling uit Alkmaar als een outsider gezien. Het fletse optreden tegen Feyenoord maakte duidelijk dat AZ voorlopig ook niet meer is dan dat.

Toch mag AZ, kampioen in 2009, zich op basis van de resultaten uit het recente verleden inmiddels wel tot de topclubs van de Eredivisie rekenen. In de laatste vijf seizoen eindigde de club drie keer bij de beste drie. In 2020 stond AZ zelfs gedeeld eerste met Ajax, toen de coronapandemie een einde aan de competitie maakte. Dichter bij een nieuw kampioenschap kwam AZ daarna met een derde (2021) en een vijfde plaats (2022) niet meer. Dat is ook geen must in Alkmaar. Zoals er ook geen paniek is nu AZ de eerste plaats weer snel heeft verspeeld.

De kracht van AZ ligt in de bestuurskamer. Daar heerst rust en duidelijkheid. Algemeen directeur Robert Eenhoorn heeft de leiding stevig in handen. Het deed hem pijn dat AZ tegen Feyenoord voor de tweede keer in een week verloor, na een Europese nederlaag tegen Apollon Limassol. Maar dat zijn slechts dagkoersen. Eenhoorn kijkt verder. De oud-honkballer van de New York Yankees heeft in de VS geleerd te leven als een prof. Later ontwikkelde hij zich als bondscoach van de nationale honkbalploeg en als technisch directeur van de Koninklijke Nederlandse Baseball en Softball Bond.

Onder leiding van Eenhoorn werd het honkbal in Nederland geprofessionaliseerd en werd de deur geopend voor spelers uit Aruba en Curaçao. Een gouden zet. Het ‘koninkrijksteam’ werd in 2011 wereldkampioen (zonder profs uit de Major League). En bij de nieuwe World Cup (The Baseball Classic – waar de sterren uit de Amerikaanse profcompetitie wel aan mogen deelnemen) haalde Nederland twee keer (2013 en 2017) de laatste vier.

Eenhoorn stapte in 2014 over van het honkbal naar zijn oude liefde: voetbal. De sport die hij in zijn jeugd bij Sparta al beoefende en later weer oppakte bij de veteranen van Feyenoord. Daar moest Eenhoorn mee stoppen toen hij acht jaar geleden algemeen directeur van AZ werd. In de conservatieve voetbalwereld riep de komst van Eenhoorn vragen op. ‘Wat moeten ze daar nu met die honkballer?’, vroeg Johan Derksen zich bijvoorbeeld af op televisie. Eenhoorn twijfelde echter geen seconde aan zichzelf en ging als opvolger van ‘oud-volleyballer’ Toon Gerbrands voortvarend aan de slag.

Zo paste Eenhoorn een ongeschreven regel uit het honkbal toe: ‘Als het over jezelf gaat, dan mag je zeggen wat je wilt, en gaat het over een ander, dan moet het positief zijn of je moet je mond houden.’ Volgens Eenhoorn draait het bij AZ om drie dingen: goede spelers, goede begeleiding en een goede omgeving. Daarbij ziet hij zichzelf als verbinder tussen verschillende afdelingen. Eenhoorn kiest ervoor zoveel mogelijk buiten het zicht van de buitenwereld aan de interne organisatie te werken. Een interviewverzoek van NRC sloeg hij in aanloop naar AZ-Feyenoord beleefd af.

Recordwinst van 18,6 miljoen

Eenhoorn vormt bij AZ sinds januari 2016 een twee-eenheid met technisch directeur Max Huiberts. Het aan- en verkoopbeleid is cruciaal voor de club die onlangs een recordwinst van 18,6 miljoen euro bekendmaakte. De begroting voor dit seizoen is gestegen naar 35 miljoen euro, maar de nummer vier van de Eredivisie is daarmee nog ver verwijderd van naaste concurrenten als Feyenoord (80 miljoen), PSV (85 miljoen) en Ajax (160 miljoen).

AZ probeert op een andere manier het verschil te maken. Eenhoorn houdt de raad van commissarissen (een probleem bij PSV), investeerders (een probleem bij Feyenoord) en zaakwaarnemers (een probleem bij Ajax) zoveel mogelijk weg bij de besluitvorming. Achter het technische beleid van AZ gaat een weloverwogen visie schuil: zelf opleiden, en gericht scouten van spelers die bij de clubcultuur passen. Iedereen is ondergeschikt aan het clubbelang.

Zo was de relatief onervaren hoofdtrainer Pascal Jansen in de ogen van Eenhoorn en Huiberts een logische opvolger van Arne Slot toen die in december 2020 werd weggestuurd omdat hij onderhandelde met zijn huidige club Feyenoord. Daarmee toonde Eenhoorn aan dat loyaliteit voor hem zwaar telt. Slot nam zondag sportief revanche zonder een lange neus naar zijn oude club te trekken.

Doorbraak Tijani Reijnders

Loyaliteit is ook een sleutelbegrip binnen de huidige selectie van AZ, waar de concurrentie groot is. Vrijwel niemand is helemaal zeker van zijn plaats. De doorbraak van de 24-jarige Tijjani Reijnders is illustratief. De centrale middenvelder stond de afgelopen jaren in de schaduw van Fredrik Midtsjø, maar toen de Deen naar Galatasaray vertrok kreeg hij zijn kans. Reijnders wist zondag als spelmaker van de koploper net zomin indruk te maken als zijn ploeggenoten. Hoewel AZ nog door een rake kopbal van Jens Odgaard in de 26ste minuut op voorsprong kwam, kon de ploeg zonder echte spits geen vuist maken. De geblesseerde Griek Vangelis Pavlidis werd gemist.

Feyenoord voelde naarmate de wedstrijd vorderde dat AZ niet in grootse vorm stak én moeite had om voor eigen publiek het spel te maken. Het elftal van Slot nam het initiatief over en kwam voor rust door een benutte strafschop van Orkun Kökçü op gelijke hoogte. In de tweede helft nam Feyenoord via fraaie afstandsschoten van Sebastian Szymanski en Danilo verdiend afstand van ‘de koploper van één speelronde’.