Automatisering van banen gaat stuk minder hard dan verwacht

De automatisering van banen ging de afgelopen jaren veel minder hard dan verwacht. Dat blijkt uit het maandag gepubliceerde Future of Jobs Report 2023 van internationale denktank het World Economic Forum (WEF). Ten opzichte van 2020 lag het aantal geautomatiseerde taken in 2022 slechts 1 procentpunt hoger – dat steeg van 33 naar 34 procent.

Daarmee loopt de groei flink achter bij de voorspelling van werkgevers, die in 2020 dachten dat in 2025 bijna de helft van de taken (47 procent) door computers en machines uitgevoerd zou worden. Onderzoeker Henk Volberda, hoogleraar strategie en innovatie aan de Universiteit van Amsterdam, wijt de overschatting aan de toenmalige realiteit van het thuiswerken tijdens de coronapandemie, toen plotseling veel werkzaamheden verplaatsten naar digitale omgevingen.

Voor over vijf jaar stellen de ondervraagde 803 grote bedrijven, afkomstig uit 45 landen en actief in uiteenlopende sectoren, hun voorspelling bij. In 2027 is 42 procent van het werk geautomatiseerd, denken ze. „Er zijn uiteraard verschillen tussen verschillende typen werkgerelateerde taken”, benadrukt Volberda. Zo zullen data- en informatieverwerkingstaken met 65 procent naar verwachting veel meer worden overgenomen door machines dan besluitvormings- en redenatietaken (35 procent).

Omroeren van de arbeidsmarkt

Door de komst van nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie, big data en cloud computing, waarbij computerdiensten zoals opslag en rekenkracht beschikbaar worden gesteld via het internet, zal veel werk er over vijf jaar anders uitzien, verwachten de bedrijven. Tegenover een verwachte groei van 69 miljoen banen wereldwijd staat een afname van 83 miljoen banen, vooral in administratieve functies die door computers kunnen worden overgenomen. Er ontstaan wel nieuwe banen op het gebied van kunstmatige intelligentie en zelflerende algoritmes, maar ook de vraag naar duurzaamheidsspecialisten en databeveiligers neemt naar verwachting toe.

Lees ook deze rubriek van Maarten Schinkel: Hoe kunstmatige intelligentie 300 miljoen banen op de tocht zet

De omwenteling naar andersoortig werk, door de onderzoekers „het omroeren van de arbeidsmarkt” genoemd, heeft ook grote gevolgen voor de scholing van werknemers. Zo’n 44 procent van hun vaardigheden zullen naar schatting in 2027 overbodig zijn. Meer dan zes op de tien medewerkers zullen dan ook behoefte hebben aan bijscholing en omscholing. Tegelijk heeft wereldwijd maar de helft van de werknemers toegang tot opleidingsmogelijkheden, stellen de onderzoekers. „Problematisch”, vindt Volberda, omdat de kloof tussen huidige en benodigde vaardigheden een belangrijke barrière vormt voor bedrijven om fundamentele veranderingen door te voeren.

In Nederland kwamen er de afgelopen jaren vooral nieuwe banen bij, doordat bedrijven meer personeel nodig hadden die zich bezighouden met de strengere Europese normen op het gebied van omgang met milieu, maatschappij en bestuur. Ook door investeringen op het gebied van duurzaamheid groeide de werkgelegenheid. Verder blijkt dat de komst van onder meer kunstmatige intelligentie ook in Nederland leidt tot baanverlies, maar onder de streep is dat vooralsnog niet het geval.

Krimpfuncties

„Het netto-effect van deze technologieën op werkgelegenheid is positief”, aldus Volberda. Nederlandse bedrijven zeggen de komende jaren vooral op zoek te zijn naar data-analisten, datawetenschappers en projectmanagers. Ook hier verdwijnen administratieve functies: accountants, boekhouders en salarisadministrateurs vallen onder de krimpfuncties als gevolg van automatisering. Opvallend, want op dit moment is er juist nog een tekort aan accountants.

Het is de vierde keer dat het WEF het Future of Jobs Report publiceert. De eerste editie verscheen in 2016. Voor het onderzoek kregen de bedrijven een vragenlijst opgestuurd over de veranderingen die zij in hun manier van werken verwachten in de periode 2023-2027. Bij de ondervraagde bedrijven zijn in totaal meer dan 11,3 miljoen mensen werkzaam.