Australische bijen in lockdown om gevreesde parasitaire mijt

Hoopjes dode bijen liggen op de grond in het bos. Imker Andrew Wilson (37) is al een week niet bij zijn bijenkorven geweest, omdat hij het slagveld liever niet ziet. Bovendien kan hij toch niets doen. „Ik mag de honing niet oogsten en mijn bijen niet verplaatsen”, zegt hij bedrukt. Onlangs kwam de inspectie van de regering langs om zijn bijen te controleren op een gevaarlijke parasiet. Daarbij wordt een alcoholoplossing gebruikt waardoor veel van zijn bijen zijn gedood.

Wilsons 41 bijenkasten staan diep in het bos in het nationaal park McPherson, ten noordwesten van Sydney. De kasten staan in de zogenaamde veiligheidszone, waar tot nader order geen bijen, bijenkasten of honingraten verplaatst mogen worden. De honingbij loopt namelijk het risico besmet te raken met de varroamijt, die voor het eerst in Australië is opgedoken. De mijten voeden zich met bijenbloed en brengen daarbij virussen over, die wereldwijd al miljoenen bijenvolken het leven hebben gekost. Imkers zijn gedwongen hun kasten met gif te behandelen om grootschalig verlies te beperken.

Het is een klap voor duizenden Australische bijenhouders zoals Wilson. De imker draagt een kort rood baardje, een zware leren jas en een typisch Australische breedgerande hoed. Na een rit in zijn 4×4 pick-up is het nog een klein kwartier lopen door het bos naar zijn bijenkorven. Hij wijst de inheemse planten aan die in bloei staan. „Dit zijn banksia’s, die lijken op een kandelaar. Als ze in volle bloei staan kun je de nectar er letterlijk uit schudden. De bijen wurmen zich dan met hun hele lijfje in de bloem om zoveel mogelijk eruit te krijgen.”

Geredde kolonies

De kolonies in zijn korven danken hun leven aan Wilson, vertelt hij trots. Zijn Sydney Bee Rescue wordt ingeschakeld om bijennesten te verwijderen uit woningen, in plaats van een ongedierteverdelger. „Dat is vies, stoffig werk waarbij je vaak in kleine ruimtes moet kruipen om bij de bijen te komen. Ik begon er jaren geleden mee als lid van mijn lokale bijenclub en was er verrassend goed in. Zo heb ik een reputatie opgebouwd.”

Tijdens de coronapandemie raakte Wilson zijn baan als piloot kwijt. Hij besloot de sprong te wagen en van zijn hobby zijn werk te maken. Inmiddels heeft hij ook een eigen honinglijn: Snives Hives. Hij heeft één werknemer. „Ik maak me niet alleen zorgen om mezelf, maar ook om hem. En ik heb een jong gezin. Er zijn veel mensen afhankelijk van deze bijen.”

Bekijk ook deze fotoserie over de bosbranden in Australië

Als maar één mijt overleeft, is alles voor niets geweest

Andrew Wilson Imker

De mijtenplaag is niet de eerste tegenslag waar Wilsons bijen mee te maken krijgen. Het bos waar zijn bijenkasten staan brandde tijdens de ‘zwarte zomer’ van 2019-2020 grotendeels af, inclusief zijn bijen. De littekens van die branden zijn nog zichtbaar. Zwarte, kale bomen staan nog tussen het frisse groen van nieuwe struiken die zijn gegroeid dank zij de vele regen van de laatste maanden.

Australië staat bekend om zijn strenge regels rond bioveiligheid. Sinds de varroamijt eind juni voor het eerst ontdekt werd in een bijenkolonie in Newcastle, zo’n honderd kilometer noordelijker, zijn al meer dan zes miljoen bijen gedood om verspreiding tegen te gaan. Dat is nodig omdat Europese honingbijen in de Australische winter niet in winterslaap gaan vanwege het warmere klimaat. Een gebied van zeker 6.500 vierkante kilometer is in lockdown, hier moeten alle bijen gecontroleerd worden op de parasiet. Ook bij die controle gaan veel bijen dood.

Gevolgen lopen in de miljarden

De extreme maatregelen zijn er niet voor niets. De schade door de varroamijt voor de honingsector alleen al is zo’n 46 miljoen euro per jaar. Maar de financiële gevolgen voor andere gewassen lopen in de miljarden. Een derde van de Australische voedselproductie is afhankelijk van de bestuiving door bijen. Momenteel is de grootste zorg de amandeloogst, maar ook appels, avocado’s en mango’s kunnen niet zonder bijen.

De varroamijt hing al jaren als een zwaard van Damocles boven de Australische bijenindustrie. De parasiet werd begin twintigste eeuw voor het eerst in Azië aangetroffen. In de jaren tachtig kwam hij naar Europa en richtte een slachting aan. In Nieuw-Zeeland werd de mijt voor het eerst in het jaar 2000 ontdekt. Zes jaar later was zowel het Noord- als het Zuidereiland ervan vergeven.

Wilson houdt er rekening mee dat het uiteindelijk niet lukt om parasiet tegen te houden.

„Dat zou de slechtst mogelijke uitkomst zijn. Al die miljoenen bijen dood en onze bedrijven kapot vanwege de strenge maatregelen, en dat het ons alsnog niet lukt om varroa tegen te houden”, zegt hij. Er hoeft maar één mijt ongezien te overleven en alle maatregelen zijn voor niets geweest.

Hoewel hij begrip heeft voor de maatregelen, vindt Wilson de aanpak te rigoureus. „Ze leggen nu overal zoet gif neer om de bijen te doden. Maar ook andere dieren die van nectar leven eten daarvan, zoals vlinders, wilde bijen en vogels. Dat moeten we toch niet willen?”. Door al dat gif is het land zeker twee jaar lang onbruikbaar voor de bijenindustrie, terwijl Wilson zijn huur van zo’n 10.000 Australische dollar (zo’n 6.900 euro) per jaar moet blijven betalen. Daarnaast heeft hij net flink geïnvesteerd in zijn bedrijf. „Het gaat me honderdduizenden dollars kosten als dit nog lang zo door gaat”, zucht hij.

Bijenhouders worden maar beperkt gecompenseerd voor verliezen. „De inspectie wil dat wij alles opofferen”, zegt Wilson. „Maar we zouden de bijenindustrie juist moeten beschermen, in plaats van die te vernietigen.”