Amsterdam als broednest voor complotten

Op een gegeven moment gaat het opvallen. Er zitten bijna altijd vijf mensen in de scènes van Amsterdam, de nieuwe film van David O. Russell. Wat heeft dat te betekenen? Russell is onder andere bekend van het deels waargebeurde oplichtersverhaal American Hustle (2013) waarmee hij Amerika een spiegel voorhield. Ook Amsterdam vindt zijn inspiratie in de recente geschiedenis. We bevinden ons in New York in 1933. ‘Veel in deze film is echt gebeurd’, staat er in beeld. Wat dat ‘veel’ en ‘echt’ precies is, wordt zowel voor de hoofdpersonen als de toeschouwer een beetje een zoektocht.

Een drietal vrienden – een kunstenaar, een arts en een advocaat – wordt in dit kostuumdrama annex misdaadverhaal annex complotkomedie van een moord verdacht. Om hun naam te zuiveren, volgen we hen via flashbacks niet alleen terug naar de Eerste Wereldoorlog in Europa waar ze elkaar hebben leren kennen, of de stad Amsterdam, die een broeinest voor complotten blijkt, maar ook langs tal van dubieuze figuren die zich bezighouden met vogelen en het verkopen van glazen ogen. En ja in die motieven mag je gerust metaforen voor Twitter en andere sociale media zien die ons wereldbeeld verplatten. Want met één oog zie je geen diepte meer.

Naast zijn hoofdrolspelers verzamelde Russell een sterrencast die, en dat zal vast óók de bedoeling zijn, net zo’n rookgordijn rondom de plot optrekt als al die tijdsprongen en zijlijntjes. Het is alsof de gebroeders Coen een scenario hebben geschreven voor Wes Anderson. Maar ook alsof de hele productie een van de experimentele kalmeringspillen van Christian Bales personage heeft geslikt. Er hangt een slome verdoofdheid over de hele film die de ruim twee uur dat hij duurt tot een hele zit maakt.

Natuurlijk is het jaartal aan het begin een aanwijzing, en doen veel van de gebeurtenissen denken aan Philip Roths twee jaar geleden ook tot serie bewerkte wat-als-verhaal ‘The Plot Against America’, waarin piloot Charles Lindbergh in plaats van Roosevelt de verkiezingen wint en vrede sluit met Hitler. Een associatie die overigens de film veel interessanter maakt. Net als in American Hustle heeft Russell ook nu willen zeggen dat er in het sociale weefsel van de Verenigde Staten een anti-democratisch gevaar schuilt.