‘Als zij kwetsbaar durven zijn, dan ik ook’

‘Ik realiseer me heel goed”, zegt Desiré van den Berg, „dat ik iets van mensen pak. Ik vraag of ik ze mag fotograferen en zij werken daar aan mee. Ik kom binnen in hun huis, word gastvrij onthaald, ze vertellen me hun verhaal. En dan maak ik met die foto’s een boek. De credits en aandacht gaan naar mij, maar zij staan met hun gezicht in dat boek hè. Hun salontafeltje. Hun theepot. Heel intiem eigenlijk. Daar lig ik weleens wakker van. Hoe kan je als fotograaf op een verantwoorde manier met dat vertrouwen omgaan? En hoe kan ik die mensen iets teruggeven, zodat het voelt dat het weer een beetje in balans is?”

Fotograaf en filmmaker Desiré van den Berg, 31 jaar oud en geboren in Zaanstad, werkte vijf jaar lang aan een fotoproject over de plek waar ze woonde: de Entrepotbrug, een opvallend appartementencomplex met voor een groot deel sociale huurwoningen, boven de Borneohaven in Amsterdam-Oost. Een slingerend gebouw, met ronde raampjes en spiraalvormige trappen, rustend op enorme ovale kolommen waardoor het een beetje als een ruimteschip boven het water lijkt te zweven.

Ze fotografeerde de buitenkant vanuit allerlei hoeken en zichtlijnen, in alle seizoenen, met steeds veranderende luchten en licht – een warm blauw als de avond net valt, zeventigerjarengeel door de felle zomerzon, een gouden gloed op het water eronder. Ze kwam binnen bij haar buren en kreeg soep, whisky en Marokkaanse thee. Ze portretteerde de bewoners in hun huis, in de keuken, op bed, samen op de bank – buurman Jan wilde graag op z’n hoofd gaan staan. Ze zoomde in op details: een plastic zak met gember, de servieskast, een glaasje groene limonade in de vensterbank.

Het boek dat ze maakte, Entre (van Entrepotbrug, maar ook van het Franse entre: kom binnen) werd een prachtig en intuïtief portret van een plek die niet alleen een vorm krijgt door de mensen die er wonen, maar ook door de structuur van de gevel, het glinsterende licht op het water, de spulletjes waarmee mensen zich omringen, het ronde trappenhuis – een baken van licht in een donkere nacht.

Herrie en harde knallen

Van den Berg studeerde Taalwetenschap in Amsterdam en Mandarijn in Leiden en Hongkong, en verdiende tijdens haar studie wat bij als partyfotograaf, waarbij ze in clubs het uitgaansleven vastlegde. Na haar studie besloot ze als fotograaf te blijven werken – in 2019 kreeg ze de Zilveren Camera in de categorie Kunst, Cultuur en Entertainment voor haar serie ‘New Gen Drag’, over twee Amsterdamse drag performers. Ze heeft nu onder andere opdrachten als documentaire en portretfotograaf voor de Volkskrant en Het Parool.

„Vijf jaar geleden kon ik deze woning in de Entrepotbrug via een jongerencontract huren – dat wil zeggen dat je er maximaal vijf jaar mag blijven. De eerste vier jaar had ik al veel foto’s gemaakt van mijn eigen omgeving; het gebouw, de vogels, mijn zus die tijdelijk bij me inwoonde. Soms sliep ik slecht vanwege herrie en de harde knallen hier in de buurt, en dan fotografeerde ik ’s nachts vanuit mijn raam. Zo had ik per ongeluk een mooi archief opgebouwd, waarvan ik niet wist wat ik er mee wilde. Toen ik me realiseerde dat ik hier nog maar één jaar zou wonen, besloot ik dat ik heel graag ook de mensen wilde portretteren en dat ik er een boek van wilde maken.”

Niet iedereen wilde meewerken, een buurjongen die ze al had gefotografeerd, appte haar middenin de nacht dat hij zich oncomfortabel voelde bij het idee dat zijn portret en zijn huis straks voor iedereen zichtbaar zouden zijn. „Natuurlijk respecteer ik dat. Zijn foto’s staan er niet meer in. Ik ben geen fotograaf die even in en uit loopt, ik wóónde daar. Ik zat vaak uren bij mensen thuis te praten. Dan ben je je nog meer bewust van hoe je ze op de foto wilt zetten.”

Omdat haar contract afliep, is Van den Berg inmiddels verhuisd. Ze woont sinds oktober vorig jaar in Nieuw-West. „Op de allerlaatste dag, m’n huis was al zo goed als leeg, wist ik: ik moet ook op de foto, als ik zoveel van deze mensen neem en als zij zichzelf durven te laten zien. Ik ben, hup, uit de douche, m’n handdoek om, op een klapstoel gaan zitten. Geen perfect portret, m’n voeten zijn er net afgesneden. Als zij kwetsbaar durven zijn, dan ik ook.”