In het Hilversumse Muziekcentrum voor de Omroep beginnen zaterdagmiddag de repetities met het beroemde Derde Pianoconcert van Sergej Rachmaninov. Het flink uitgebreide kamerorkest Sinfonia Rotterdam warmt zich op, iedere musicus met een eigen rituele riedel. En te midden van deze kakofonie pingelt de Russische klankmagiër Mikhail Pletnev (67) onverstoorbaar op zijn vleugel.
Vakgenoten beschouwen de melancholiek ogende sfinx als een genie, en velen van hen zullen deze week ongetwijfeld één of meer vrije avonden nemen om zich te laven aan Pletnevs spel in Rachmaninovs vier Pianoconcerten en diens Paganini-Rapsodie. De meesterpianist doet dat met het bescheiden Sinfonia Rotterdam van dirigent Conrad van Alphen.
Zo’n decennium geleden leren beide musici elkaar kennen. Van Alphen leidt in die tijd in het Russische Novosibirsk concerten bij het orkest waar Pletnev enige pianoconcerten wil doen zonder dirigent. Maar te elfder ure bedenkt de pianist zich en laat het ensemble van Van Alphen invliegen. Het schema luistert zo nauw dat hij zich in alle haast niet eens heeft kunnen ontdoen van zijn naar zweet stinkende rokkostuum van het vorige concert.
Geen douche
Douchen en verkleden bij aankomst lukt niet, de taxi rijdt hem meteen van het vliegveld naar de concertzaal waar pianist en orkest al zitten te wachten voor de repetitie. „Pletnev oogde mistroostig”, grijnst Van Alphen. „Maar ruimte om af te tasten was er niet. Ik besloot gewoon aan het werk te gaan, en zag hoe zijn aanvankelijk bedenkelijke blikken zienderogen opklaarden.”
Nog geen week later huurt Pletnev Van Alphen in voor een tournee door Italië, Estland en China met zijn eigen Russisch Nationaal Orkest. Dat wordt de start van een langdurige samenwerking in het buitenland, die nu dus deze week ook in de Rotterdamse Doelen gestalte krijgt met Van Alphens eigen gezelschap.
Woweffect
En zo zijn het verbazend genoeg niet de rijk gesubsidieerde grote broers als het Rotterdams Philharmonisch of het Concertgebouworkest die de meesterpianist naar Nederland weten te lokken, maar Sinfonia Rotterdam, dat naast een bijdrage van de stad zijn inkomsten grotendeels zelf bijeen moet zien te schrapen.
Van Alphen heeft Pletnev mede kunnen halen door een bijdrage van het fonds Droom en Daad van HAL-miljardair Martijn van der Vorm, dat Rotterdam nog zichtbaarder cultureel op de kaart wil zetten. „Met het orkest streven we naar eenzelfde woweffect. En een Rachmaninov-driedaagse met de man die je in pianistische zin zijn erfgenaam zou kunnen noemen, dat baart wel opzien in de muziekwereld.”
Van Alphen schuwt als ondernemer wat dat betreft de gevaren niet. „Pletnev is een wat raadselachtige figuur. Hij boezemt veel mensen de nodige angst in. Daar heb ik weinig last van. Ik kwam decennia geleden uit mijn geboorteland Zuid-Afrika als contrabassist hierheen om op nul te beginnen. Ik weet al een kwart eeuw mijn eigen orkest tegen alle stormen in varende te houden. Dus ik schrik niet snel. Wat dat betreft past de Rotterdamse mentaliteit wel bij mij. We gaan ervoor. En vindt hij iets niet leuk, dan is dat een typisch geval van jammer.”
Geen poemm maar pam
Maar met Pletnev oogt de chemie goed. De pianist zit er ontspannen bij tijdens de eerste repetitie. Bij het openingsdeel van het Derde Pianoconcert krijgt de Rus de lachers op zijn hand door na de slotnoot het orkest in te kijken met de woorden: „Wasn’t that easy.” Bij de introductie van het ‘Adagio’ – als hij even niets hoeft – staat Pletnev op, haalt een kam door zijn haar en wandelt met de handen in de zak ontspannen op het voorpodium. Wanneer de pianist weer zit, zingt hij de musici soms een muzikale regel voor. „Hier moet het feller en sneller. Geen poemm, poemm, poemm, maar pam, pam, pam.”
Deze muziek heeft zich in zijn dna genesteld, beaamt Pletnev in de korte pauze. Van zijn eerste Rach-drie kan hij zich niet veel meer herinneren. „Alleen dat het ongetwijfeld slecht ging”, merkt hij ironisch op. „Zo’n ervaring kun je het best vergelijken met de vuurdoop van een helikopterpiloot, die is meestal ook bibberig. Dit is een stuk waar je in moet groeien.”
Hij kijkt even op als Van Alphen een chocoladewafel naast zijn bekertje thee legt. „Heb je in het vliegtuig wel gegeten?”, vraagt de dirigent. Pletnov schudt zijn hoofd. „Maar daar begin ik nu ook niet aan”, grijnst hij. „Want dan val ik straks achter de vleugel in slaap.”
