Afghanen in Pakistan zijn een speelbal in de strijd tussen beide landen

Als deze week de ramadan wordt afgesloten met het Suikerfeest, zal dat voor een grote groep mensen in Pakistan eerder aanleiding geven tot paniek dan feestelijkheden. Na de islamitische vastenmaand zullen de Pakistaanse autoriteiten de uitzetting van Afghaanse vluchtelingen uit het land voortzetten. Werden eerder honderdduizenden ‘illegale’ vluchtelingen zonder geldige verblijfsdocumenten of identiteitspapieren gedwongen het land te verlaten, nu richt de maatregel zich tegen Afghanen die wel geregistreerd zijn. Zo wordt deze gemeenschap opnieuw slachtoffer van de gespannen verhoudingen tussen Islamabad en Kabul, stellen critici.

Ongeveer 850.000 Afghanen zijn sinds 2017 in het bezit van een Afghan Citizen Card (ACC), een identiteitsdocument dat de Pakistaanse autoriteiten destijds uitgaven in de gemeenschap. Het document verschafte de kaarthouders in november formeel nog bescherming van deportatie, toen de eerste fase van het zogeheten Repatriëringsplan voor Illegale Buitenlanders in gang werd gezet. Van de 1,7 miljoen Afghanen die als ongedocumenteerde vluchtelingen in het land leefden – vaak al decennia – werden er eind vorig jaar naar schatting een half miljoen over de grens gedreven.

„Langzaamaan wordt de druk opgevoerd”, zo beschrijft een denktank-medewerker gespecialiseerd in de regio, die vanwege werkzaamheden in Kabul anoniem wenst te blijven. „Bij elke hervatting van de maatregel, wordt een groep mensen die zich eerder veilig voelde, toch geraakt.”

Afghanen in kaart brengen

Hoewel de islamitische vastenmaand deze week afloopt, is nog veel onduidelijk over de aanstaande ‘ronde’ deportaties. Islamabad gaf provinciale autoriteiten en politiebureaus de opdracht om vanaf het einde van de ramadan de aanwezigheid van Afghaanse kaarthouders in kaart te brengen. De autoriteiten van de zuidelijke provincie Sindh weten al wie straks in aanmerking komen voor de gedwongen repatriëringen, meldt de krant Dawn. In Quetta, de hoofdstad van de provincie Beloetsjistan, heeft de politie omroepers ingezet om duidelijk te maken dat ACC-houders per 15 april het land verlaten moeten hebben, vertelt een lokale bron aan NRC.

Net als bij de eerste uitzettingen, waarschuwt mensenrechtenorganisatie Amnesty International dat het beleid leidt tot discriminatie, intimidatie en geweld tegen de gehele Afghaanse gemeenschap in Pakistan – ongeacht de legale status van personen. NRC sprak in december in Kabul met Afghanen die onderdeel waren van de op gang gekomen exodus en die wel in het bezit waren geweest van identiteitsbewijzen. Maar die papieren hadden hen uiteindelijk niet beschermd. En er is nóg een groep Afghaanse vluchtelingen, met papieren die werden verstrekt door VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. Zij zouden vallen onder een derde fase – wel gevat in het beleidsplan, nog niet van kracht.

Lees ook Berooid komen Afghanen uit Pakistan aan in winters Kabul

Onderwijl stelt Islamabad de uitzettingen voor als een veiligheidsmaatregel. De Afghaanse vluchtelingengemeenschap zou veel sympathisanten tellen van de Tehrik-e Taliban Pakistan (TTP), een militante groepering die ook bekend staat als de Pakistaanse Taliban. De beweging heeft trouw gezworen aan de Taliban die sinds ruim tweeënhalf jaar de macht hebben in Kabul. Islamabad houdt de huidige machthebbers in Afghanistan dan ook verantwoordelijk voor de toegenomen activiteit door TTP op Pakistaans grondgebied.

Cijfermatig is de aanhang moeilijk te staven, stelt de analist tegenover NRC. „Maar met deportatiebeleid wil Pakistan vooral een breder signaal afgeven aan de regering in Kabul: bezweer de terreurorganisaties die tegen ons actief zijn. Met het over de grens sturen van grote aantallen mensen, probeert het Afghanistan onder druk te zetten.”

Uit angst voor aanslagen door de TTP, een militante groepering die ook bekend staat als de Pakistaanse Taliban, zijn veiligheidsmaatregelen in Pakistan aangescherpt.

Luchtaanvallen

Hoezeer de verhoudingen inmiddels op scherp staan, bleek in maart. Bij Pakistaanse luchtaanvallen in het zuidoosten van Afghanistan kwamen vrouwen en kinderen om – volgens Islamabad waren TTP-leden het doelwit geweest. Afghaanse troepen beschoten als vergelding een Pakistaanse grenspost. Zulke militaire escalatie is niet de ontwikkeling die Islamabad voor zich zag na de machtsovername in Afghanistan, na de decennialange steun aan Talibanstrijders in de oorlogen tegen de Afghaanse republiek en internationale troepenmacht. Maar de nieuwe machthebbers van het Islamitisch Emiraat, internationaal door bijna geen enkel land erkend als legitieme regering, blijken niet zo vatbaar voor Pakistaanse invloed als verwacht.

Kort na de militaire acties over en weer kondigde Islamabad de hervatting van de deportaties aan. Maakt het terugsturen van honderdduizenden mensen inderdaad politieke indruk, zodat Kabul zal ingrijpen? „Heel veel meer andere opties heeft Pakistan niet”, denkt de onderzoeker. Economische maatregelen – het sluiten van handelsposten tussen de twee landen waarlangs bijvoorbeeld gedroogd fruit wordt vervoerd – zouden ook Pakistan zelf raken, dat juist in een zware economische crisis zit.

De Taliban maakten zich wel boos over de gedwongen uitzettingen van eind vorig jaar, en noemden die „onacceptabel”, maar er volgden geen pogingen het plan tegen te houden. „Het is heel moeilijk in te schatten of dit regime op dezelfde manier onder druk gezet kan worden als andere”, stelt de onderzoeker. Juist Kabuls positie als internationale paria maakt dat de huidige machthebbers zich schrap zullen zetten tegen beïnvloedingspogingen van buitenaf: „Deze regeringsleiders hebben een groot incasseringsvermogen.”

Die houding tekent mogelijk ook de ontvangst die de ‘terugkeerders’ van deze tweede ronde te wachten zal staan. Vorig jaar werd in Afghanistan een ‘culturele commissie’ opgericht, om vluchtelingen naar hun plaatsen van afkomst te begeleiden en te laten re-integreren. Verdere assistentie is niet voorhanden, tot zorg van de hulporganisaties in het land. „Zoals bij alle voorzieningen in Afghanistan, moeten de autoriteiten zwaar leunen op humanitaire organisaties voor de vluchtelingenopvang. Meer kunnen ze niet doen – maar meer zit er misschien ook niet in. Een ‘sociaal vangnet’ past niet echt in de filosofie of de capaciteiten van de Taliban om een staat te runnen.” De Afghanen uit Pakistan zitten zo klem tussen twee landen.

Delen Mail de redactie