Aditi en Susan in India hopen dat de rechter van hun ringen trouwringen maakt

Toen Aditi Anand en Susan Dias elkaar in 2012 ontmoetten op een bijeenkomst van een ‘queer’ boekenclub, lag romantiek niet bepaald voor de hand: in de drie keer dat de leesgroep bijeenkwam, voerden ze twee keer een verhitte discussie over het gelezen materiaal. Maar na een toevallige ontmoeting later en een schoorvoetend afspraakje, ging het snel. „Dit jaar zijn we elf jaar samen”, vertelt Anand (39) aan de telefoon.

Zij kocht na een paar maanden een ring voor haar vriendin, een spontaan cadeautje als kleinood. „Ik draag ’m altijd, nu ook”, vult Dias (35) aan. Maar niet als trouwring: in India staat het huwelijk niet open voor partners van hetzelfde geslacht. Dat kan binnenkort veranderden, afhankelijk van de uitkomst van een juridische campagne.

De twee vrouwen bellen samen vanuit hun appartement in New Delhi. Ze spreken inmiddels geroutineerd over hun relatie, al zijn ze „allebei intens privé”. „We hebben iets belangrijks te melden, al is het een surrealistische ervaring dat ons bestaan nu onderdeel is van een nationaal debat”, stelt Anand. Het koppel bevindt zich in de groep eisers die het hooggerechtshof vragen huwelijken tussen partners van hetzelfde geslacht te erkennen. Volgens hun advocaten worden zolang dit niet gebeurt fundamentele rechten geschonden, zoals het recht op vrije meningsuiting, de privacy, en bescherming tegen discriminatie.

De verzoeken van in totaal een tiental stellen, wier zaken voorlagen bij lagere rechtbanken verspreid in het land, zijn begin dit jaar als één dagvaarding ingediend bij de hoogste nationale rechtbank in de hoofdstad. Het hooggerechtshof wordt nu verzocht de wijziging van de bestaande wetten te gelasten, of ze zodanig te interpreteren dat de huidige formulering ook stellen van hetzelfde geslacht beslaat. Dinsdag beginnen de laatste zittingen.

Lees ook over de unieke uitspraak van het Hooggerechtshof in 2018, waarmee de sodomiewet werd afgeschaft

De Indiase norm en ‘moraal’

De dagvaarding stuit op felle tegenstand: volgens de regering kunnen alleen een man en een vrouw trouwen. Zo stelde het ministerie van Recht dat een relatie tussen mensen van hetzelfde geslacht „nooit vergelijkbaar” kan zijn met „het Indiase idee van een gezin met een man, een vrouw en kinderen”.

Juist na de komst van hun nu vierjarige zoon gingen Anand en Dias serieus nadenken over hun positie als lesbisch koppel in de Indiase maatschappij. De twee noemen zich „geprivilegieerd”: ze groeiden op in een begripvolle omgeving; vrienden en familie hadden geen probleem met hun geaardheid. Dat is anders voor vele anderen in India.

Wel pasten zij zich in hun dagelijks leven aan, omschrijft Dias. „We zijn ons er altijd van bewust dat we niet altijd even open kunnen zijn. Je leert aan te voelen wanneer je jezelf wat conservatiever moet voordoen. Maar dat wilden we per se niet voor onze zoon. Daar komt ook bij dat we allebei in juridische zin als zijn ouder geregistreerd willen kunnen zijn.”

Praktische, in het dagelijks leven cruciale zaken zijn in India verbonden met het huwelijk: een gezamenlijke bankrekening openen, een zorgverzekering afsluiten, afspraken kunnen maken over de erfenis of wat er met het huis gebeurt als één partner iets overkomt.

‘Verandering van sociale normen’

De regering wil juist alles bij het oude laten. Relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht zijn niet verboden, stelt zij, maar erkenning van het homohuwelijk zou een ingrijpende verandering veroorzaken in de wetgeving en de sociale normen. Zij wijst als voorbeeld op de specifieke rechten die voor echtgenotes zijn opgenomen in het strafrecht – in het geval van huiselijk geweld, of als er problemen zijn rondom de bruidsschat. In een huwelijk tussen partners van hetzelfde geslacht, zou onduidelijk zijn wie de ‘echtgenote’ is. Volgens het ministerie wordt daarmee de uitvoering van bepalingen bemoeilijkt. Vanwege die ingrijpende gevolgen zouden niet rechters, maar de regering over de kwestie moeten beslissen, vindt het ministerie. Leden van de rechtse regeringspartij BJP noemden de rechtszaak maandag dan ook een campagne van „links-liberale, stedelijke elites” om de „moraal van India” te veranderen. De advocaten namens de koppels stellen juist dat voor veel verschillende groepen in de samenleving – hindoes, gemengde stellen – regels zijn opgenomen zodat ook zij in het huwelijk kunnen treden en volledig in de sociale Indiase norm vallen. Dat zou ook voor homostellen moeten kunnen, stellen ze.

De laatste keer dat de lhbtqi-gemeenschap van India de gang naar het hooggerechtshof maakte, leidde dat tot een historische uitspraak. In december 2018 werd het verbod op homoseksualiteit uit het wetboek geschrapt. Voor Anand en Dias is die drastische verandering, die zich nog tijdens hun eigen relatie heeft voorgedaan, een teken dat de Indiase moraal veranderd of op zijn minst opgerekt kan worden. „Queer mensen zijn sindsdien veel zichtbaarder. Zo komt het gesprek op gang.” Dinsdag zijn ze voor het eerst zelf aanwezig in de rechtszaal, zucht Anand. „We proberen niet té optimistisch of pessimistisch te zijn, om zo rustig mogelijk de komende tijd door te komen.”