5 tips om kunst te kijken

1. In de kelder van het Stedelijk

„De onontkoombare kunst van Anne Imhof biedt geen troost”, schreef NRC over de tentoonstelling van deze Duitse kunstenaar, die in 2017 de Gouden Leeuw voor het Duitse paviljoen op de Biënnale van Venetië kreeg. De tentoonstelling in het Parijse Palais de Tokyo werd met 5 ballen beoordeeld. Imhof is gewild: sinds de eerste solo in 2013 in Frankfurt staan prestigieuze musea in Berlijn, Londen en New York te trappelen om haar performances te produceren en te tonen. Het Stedelijk Museum Amsterdam doet dat vanaf 1 oktober: Imhof krijgt de 1100 vierkante meter grote kelderzaal van het Stedelijk om die naar haar hand te zetten. Wie de tentoonstelling in Parijs heeft gemist, kan nu naar het Stedelijk voor de eerste solotentoonstelling van Anne Imhof in Nederland.

2. De schilder van vlees

„Er is geen schilder die zo goed in olieverf kon uitdrukken hoe een spier onder een bleke huid beweegt als Lucian Freud. Geen schilder die zo goed kon vastleggen hoe een onderkin over een boord puilt, of hoe de vacht van een hazewindhond glimt in het licht. De schilder van vlees, zo zal Freud de geschiedenis in gaan. Hij was de grootste onder de realistische schilders van de twintigste eeuw”, schreef Sandra Smallenburg bij Freuds dood in 2011 in NRC. Zeven decennia schilderijen van hem komen bijeen in de Londense National Gallery, waarbij je goed ziet hoe hij zich altijd weer vernieuwde. De aandacht gaat uit naar zowel het kleine werk aan het begin van zijn carrière als zijn bekende portretten en naakten, die hij schilderde met nietsontziende blik en met soms een vleugje mededogen.

3. Bronzen bomen

‘Het zal door blijven groeien behalve op dit punt’; zo heet een werk van Giuseppe Penone. Het is typerend voor de Italiaanse arte-poverakunstenaar, die in zijn werk een eigen draai geeft aan onze verbondenheid met de natuur. Zo pelt hij in het werk Ripetere il bosco (1968) de jaarringen van een boom af om zo de oorsprong van de boom bloot te leggen, waardoor de kijker het groeiproces van een boom ziet dat doorgaans onzichtbaar blijft. Penone maakt ook bronzen bomen die zo echt zijn dat je erop moet tikken om te voelen dat het kunstwerken zijn. Museum Voorlinden brengt dit najaar een overzichtstentoonstelling van Penones beelden.

4. De roerige jaren twintig

Honderd jaar geleden werd de cultuurcrisis door sommige cultuurpessimisten gezien als erger dan welke voorgaande cultuurcrisis ook. Reden: een verdere verloochening en vervaging van ethische normen. Dat kan zijn, maar de jaren twintig waren ook de tijd van Laurel & Hardy, Josephine Baker, Duke Ellington en cabaret Voltaire, De Stijl en avant-gardekunst. In Museum Kranenburgh koppelen ze de jaren twintig van de vorige eeuw aan die van nu: ‘roerige tijden door de ogen van kunstenaars, modeontwerpers en designers’. De tentoonstelling Roaring Twenties wil kijken welke parallellen er tussen toen en nu zijn, en hoe kunstenaars de tijdgeest verbeelden als je kijkt naar onder meer technologische vooruitgang, sociaal-maatschappelijk engagement en gender en emancipatie. „Hoewel de jaren 2020 nog maar net begonnen zijn, weten we al dat ook ‘onze’ jaren twintig de boeken in zullen gaan als een periode van verandering; een tijd van een wereldwijde pandemie, klimaatverandering, politieke onrust en sociaal-maatschappelijke herijking. Nu, in 2021, lijkt de maatschappij net als honderd jaar geleden te verlangen naar bevrijding”, aldus de site van het museum.

5. Koppeltentoonstellingen

Oude meesters of objecten koppelen aan moderne kunst: de ‘dialoog tussen tijden’ is al talloze keren gevoerd, maar dit najaar zijn er twee interessante op komst. Het Teylers Museum koppelt werk van David Hockney (1937) aan schilderijen en tekeningen van onder meer Claude Lorrain (1600-1682) en Pieter Saenredam (1597-1665) en aan wetenschappelijke objecten (zoals het perspectiefraam, een bolle spiegel en een camera obscura). Het overkoepelende thema is ‘eyeballing’, oftewel het perspectief en Hockneys gebruik van optische hulpmiddelen, zoals lenzen en spiegels. Vanaf de jaren tachtig probeert Hockney ‘ons’ al te bevrijden uit de ‘hel’ van het centraalperspectief (het perspectief met één verdwijnpunt aan de horizon) dat de westerse schilderkunst al meer dan vijfhonderd jaar in zijn ban houdt.

Het Centraal Museum koppelt werk van oude meesters als Roeland Savery en Jan van Scorel aan video-installaties van bijvoorbeeld Bill Viola, Marina Abramovic, Bruce Nauman en Steve McQueen. Hier draait het niet om het oog, maar om de ziel.