Zorgkosten gaan fors stijgen, maar effectief beleid kan die ontwikkeling nog dempen

De kosten voor zorg in Nederland stijgen de komende jaren „explosief”, zeggen onderzoekers van Intrakoop. De zorginkoopcoöperatie trekt die conclusie uit een analyse van de jaarverslagen van bijna 1.500 zorginstellingen, zoals ziekenhuizen, gehandicaptenzorg, verpleeghuizen en ggz-instellingen. Vooral de ziekenhuiszorg gaat meer kosten: als de ontwikkeling van de afgelopen jaren doorzet, stijgen de kosten (gemeten als omzet) daarvoor tot 42,4 miljard euro in 2026. Dat is een verdubbeling ten opzichte van 2012, toen Intrakoop begon met de jaarlijkse analyses van zorginstellingen.

Dat de zorgkosten de komende jaren zullen stijgen, is onvermijdelijk. Ook zorginstellingen hebben te maken met toenemende inkoopkosten en salarisstijgingen. Bovendien drukt de vergrijzing zwaar op de zorg. Toch zet gezondheidseconoom Marcel Canoy van de Vrije Universiteit Amsterdam vraagtekens bij het rapport van Intrakoop. De cijfers uit de publicatie zijn gebaseerd op eerdere jaarverslagen (de meest recente uit 2021) en trekken die lijn door.

„Dat is niet genoeg om een voorspelling uit te spreken. Het houdt geen rekening met beleid dat al gemaakt wordt of nog gemaakt zal worden. Het is eerder een projectie: als er niets gebeurt, is dit de uitkomst. Maar er gebeurt niet niets.” Volgens Canoy is er „allerlei beleid in aantocht” dat in het rapport niet wordt meegenomen. „In het Integraal Zorgakkoord van vorig jaar zijn afspraken gemaakt over passende zorg.”

Lees ook: Het gevreesde ‘zorginfarct’ is er al. Wie ermee te maken krijgt? Dat is een kwestie van toeval

‘In perspectief plaatsen’

Harald Bresser, woordvoerder van Intrakoop, zegt zelf ook dat het rapport wel „in perspectief” geplaatst moet worden. „Het gaat om een extrapolatie van de huidige koers. De verwachtingen zijn dus niet zozeer gebaseerd op feiten, want we kennen de cijfers uit 2022 – en laat staan 2023 – nog niet.” Toch denkt hij dat de conclusies uit het rapport overeind blijven. Bresser noemt de uitkomst van het rapport een „signaal” voor beleidsmakers. „Misschien dat de exacte prognoses niet uitkomen vanwege beleid dat al in de maak is. Maar dat moeten we tegen die tijd bekijken.”

Wouter van der Horst, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, acht de prognose van Intrakoop „reëel”. „De hoge stijging verbaasde ons in ieder geval niets, gegeven de toenemende zorgvraag en stijgende inkoop- en personeelskosten.” Als afspraken uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) worden nagekomen, zoals meer digitale zorg, efficiëntere processen en minder dure geneesmiddelen, kan dat de voorspelde stijging nog enigszins drukken, denkt Van der Horst. „Maar het IZA is maar een werkagenda. Je hoopt dat het allemaal werkt, maar dat weten we pas over jaren.”

Dalende koopkracht

Xander Koolman, ook gezondheidseconoom aan de Vrije Universiteit Amsterdam, zegt dat de behoefte aan zorg vanwege de vergrijzing inderdaad snel zal stijgen. Maar dat betekent niet dat de zorguitgaven net zo hard stijgen. Want: we geven als samenleving uit wat we kunnen missen, niet waar per se behoefte aan is. En vergrijzing doet koopkracht dalen, zegt Koolman. „Er zijn dan minder werkende mensen. En degenen die wel nog werken, hebben meer zorgtaken voor ouderen. Dat betekent minder snelle groei voor de economie. Daardoor zal op macroniveau minder aan zorg worden uitgegeven: het kabinet zal de zorguitgaven minder snel laten stijgen.” Dat de zorgkosten daardoor enigszins gedrukt worden, is niet per se positief. „Resultaat is dat de zorg schraler wordt. Denk aan langere wachtlijsten of minder thuiszorg.”

Gezondheidseconoom Canoy vindt het signaal dat van het rapport van Intrakoop uitgaat – de kosten gaan enorm stijgen als er niets gebeurt – an sich niet verkeerd. „Er is grote druk op de zorg en het beleid om kostenstijgingen te beperken is niet genoeg. Er kan zeker nog een tandje bij.”