Zes vragen over de 117 miljoen van Abramovitsj die bij Vitesse belandde

De Russische oligarch Roman Abramovitsj heeft in het geheim de overname van voetbalclub Vitesse gefinancierd en was jarenlang financieel betrokken in de periode dat hij ook eigenaar was van de Engelse topclub Chelsea. Dat schrijft The Guardian woensdag na het inzien van gelekte documenten, de zogeheten ‘Oligarch files’. Eerder ontkende Vitesse dat de Rus betrokken was bij de club. En de Nederlandse voetbalbond KNVB kon in twee eerdere onderzoeken geen financiële banden tussen Abramovitsj en de club vaststellen.

Op basis van de documenten schrijft de Britse krant dat de Rus van 2010 tot en met eind 2015 voor minstens 117 miljoen euro een reeks leningen van Vitesse heeft gefinancierd.

1 Wat blijkt er precies uit de documenten?

The Guardian vond in de gelekte documenten bewijs dat Roman Abramovitsj via een web van trustbedrijven jarenlang de heimelijke financier was van Vitesse. Dat begon in 2010, met de overname van de Arnhemse club door de Georgiër Merab Jordania. Die miljoenentransactie, zo blijkt, werd gefinancierd door Marindale Trading, een vennootschap van de latere Vitesse-eigenaar Alexander Tsjigirinski geregistreerd op de Britse Maagdeneilanden. Dit bedrijf had het geld op zijn beurt weer geleend van een aantal ondernemingen geregistreerd in belastingvriendelijke oorden als Liechtenstein en Belize, die hun financiering uiteindelijk kregen van een trustbedrijf met één eigenaar: oligarch en Chelsea-eigenaar Abramovitsj.

In eerste instantie ging het om 20 miljoen euro, ruim voldoende om de overnamesom van 8 miljoen euro te voldoen. In de vijf jaren die volgden – dus ook nadat Tsjigirinski Vitesse in 2013 formeel had overgenomen van Jordania – vloeide via soortgelijke constructies nog eens een slordige 100 miljoen euro naar Vitesse. Of de betalingen daarna stopten, is niet duidelijk. In 2018 verkocht Tsjigirinski de club aan Valeri Ojf, net als zijn voorgangers een zakenman uit het netwerk van Abramovitsj.

2 Waarom is financiering door Abramovitsj mogelijk een probleem?

De regels van de UEFA schrijven voor dat clubs onafhankelijk zijn. Dat wil zeggen: clubs die kunnen uitkomen in dezelfde competitie, die beide toegang hebben tot Europees voetbal bijvoorbeeld, mogen niet dezelfde eigenaar hebben. Ook is het verboden om „invloed of controle” uit te oefenen bij een andere club.

Dat er banden waren tussen Vitesse en Chelsea was wel duidelijk, al was het maar omdat in de loop der jaren tientallen huurspelers van de Londense club neerstreken in Arnhem. Maar Vitesse heeft altijd volgehouden dat dit afspraken waren tussen autonome partijen, gemaakt op basis van gelijkwaardigheid. De jarenlange financiering door Abramovitsj, die suggereert dat Vitesse direct afhankelijk was van zijn vermogen, trekt die onafhankelijkheid ernstig in twijfel.

3 Er is eerder onderzoek gedaan naar Vitesse. Waarom is dit toen niet aan het licht gekomen?

Het eerste onderzoek vond plaats rond de overname in 2010. Vier jaar later dook de KNVB, geholpen door forensisch accountants, opnieuw in de boeken en de bestuursstructuur van Vitesse. De aanleiding was een interview met Jordania in De Telegraaf. Daarin zei hij dat Vitesse in 2013 na een goede seizoenstart werd tegengewerkt vanuit Londen om te voorkomen dat de club kampioen zou worden. In dat geval zou Vitesse zich namelijk net als Chelsea hebben geplaatst voor de Champions League. Volgens Jordania blokkeerde Chelsea onder meer de transfer van verdediger Kelvin Leerdam van Feyenoord naar Vitesse. „We mochten niet te sterk worden”, zei Jordania in de krant.

Het onderzoek van de KNVB kwam tot een andere conclusie: Chelsea had geen invloed of zeggenschap bij Vitesse. Maar het is twijfelachtig of de onderzoekers toegang hadden tot dezelfde informatie als de journalisten van The Guardian. Het onderzoek was gebaseerd op documenten die Vitesse aanleverde, de KNVB heeft geen opsporingsbevoegdheden. Tegelijkertijd zegt een woordvoerder van Vitesse tegen The Guardian dat de club geen enkele kennis had van leningen verstrekt tussen bedrijven van Abramovitsj en Tsjigirinski.

De informatie waarop het artikel van The Guardian is gebaseerd is „nooit” bij de club bekend geweest, stelt Vitesse woensdag. De club ontving agiostortingen van de houdstermaatschappij boven de club, gefinancierd door Marindale Trading, waar Tsjigirinski de „enige” belanghebbende van is. „Vitesse had geen kennis van de wijze waarop deze vennootschap werd gefinancierd.”

Voormalig Chelsea-eigenaar Roman Abramovitsj. Foto Anthon Yanex / EPA

4 De Russen zijn inmiddels weg, is Vitesse nu uit de problemen?

Nee. Begin september werd een nieuwe eigenaar gepresenteerd, de Amerikaanse investeringspartij Common Group van Coley Parry. Dit nadat de Russische eigenaar Valeri Ojf zich, kort na de inval van Rusland in Oekraïne, had terugtrokken. Vitesse, dat al jaren financiële verliezen lijdt, maakte in juni bekend dat Ojf de schuld zal kwijtschelden – die bedroeg 155 miljoen euro. Maar meer dan een half jaar na de presentatie is er nog geen goedkeuring van de licentiecommissie van de KNVB voor de beoogde overname.

Wat de overname complex maakt, is dat de Amerikaan Parry de aandelen niet direct van Ojf koopt. Dit vanwege de gevoelige politieke situatie met Rusland. Ojf droeg de aandelen eerst over aan de stichting achter Vitesse, waar Parry ze vervolgens van overneemt.

De commissie toetst bij overnames wat de herkomst van het vermogen van de investeerder is. Maar opvallend genoeg kijkt ze in dit geval ook naar „de historische transacties van de vorige eigenaren”, zei Parry recentelijk tegen Voetbal International. „Door de oorlog in Oekraïne wordt er een nadere blik geworpen op iedereen met een Russisch paspoort. Voor zover ik weet, staan ze niet op de sanctielijst, maar het kost veel tijd om er precies achter te komen hoe het zit. Dat maakt de overname gecompliceerd, maar dat heeft niks met mijn investering te maken.”

Saillant is dat het er nu op lijkt dat een groot deel van het bedrag dat Valeri Ojf heeft kwijtgescholden, de genoemde 155 miljoen, een indirecte schuld is geweest aan Abramovitsj. Het laat zien hoe makkelijk de licentie-eisen van de KNVB te omzeilen zijn, door een web van trustbedrijven op te tuigen. Hoe Tsjigirinski precies aan zijn geld kwam, daar had Vitesse geen zicht op, net zo min als de KNVB.

Lees ook dit profiel: Roman Abramovitsj is ‘veruit de slimste van alle oligarchen’

5 Hoe staat Vitesse er op dit moment voor?

Het is zeer onrustig bij de club, zowel bestuurlijk als sportief. De club van coach Phillip Cocu staat veertiende en is met acht wedstrijden te gaan nog niet zeker van lijfsbehoud in de Eredivisie. Algemeen directeur Pascal van Wijk ging onlangs met ziekteverlof, en begin maart vertrok ook Henk Parren, voorzitter van de raad van commissarissen.

En Vitesse is in grote problemen gekomen door een conflict met de verhuurder van stadion Gelredome. De club heeft de huur opgezegd, omdat het de huursom van ruim 2 miljoen euro te hoog vindt. Eind september loopt het contract af. Omdat de verhuurder de door de club voorgestelde huursom te laag vindt, is er een impasse ontstaan.

Eind februari verloor Vitesse een kort geding over het gebruik van het stadion, waardoor de proflicentie van de club nu in gevaar komt. Uiterlijk 11 april wil de KNVB duidelijkheid over de speellocatie voor volgend seizoen. In een poging af te dwingen dat de club in het Gelredome kan blijven spelen, dient 7 april een zogeheten turbospoedappèl.

6 Kan de financiële invloed van Abramovitsj in de periode 2010-2015 nu nog consequenties hebben voor Vitesse?

Een woordvoerder van de KNVB laat weten dat zij het artikel van The Guardian hebben gelezen maar dat ze niet kunnen bevestigen „of alles klopt wat er staat”. Wel zegt hij dat wanneer zou blijken dat de licentiecommissie van de KNVB „verkeerd en/of onjuist is geïnformeerd” zij sancties kunnen opleggen.