Zelensky pleit bij V-raad voor wegnemen van Russisch veto

Vasili Nebenzja, de kale VN-ambassadeur van Rusland, vroeg geagiteerd het woord, nog voordat de vergadering van de VN-Veiligheidsraad over Oekraïne woensdag goed en wel was begonnen. Hij vond het onbestaanbaar dat de gast, president Volodymyr Zelensky, als eerste mocht spreken, terwijl hij geen zitting heeft in de raad.

Nebenzja, op zijn post sinds 2017, staat bekend als een kenner van de VN-vergaderregels. Vóór de oorlog werd hij door westerse diplomaten nog wel eens geroemd om zijn professionaliteit. Maar woensdag was hij niet voorbereid op de verbale kwaliteiten van de tijdelijke voorzitter van de vergadering, de Albanese premier Edi Rama, een kruising tussen bevlogen politicus en sarcastische stand-up comedian.

Lees ook: Bij de VN-top benadrukt het ‘mondiale Zuiden’ dat het andere zorgen heeft dan Oekraïne

Rama zei dat hij het jammer vond dat de kwestie niet vooraf uitgesproken was, maar dat Rusland al lang wist dat Zelensky als eerste zou spreken en dat alles conform de regels was. Het ging hier niet om een „speciale operatie” van Albanië. Daar nam Nebenzja geen genoegen mee: Albanië is nu besmeurd met het niet respecteren van de regels van de Raad, duwde hij terug.

Rama: „Stop de oorlog, dan hoeft hij niet als eerste het woord te nemen”.

Nebenzja: „Als voorzitter behoort u objectief te zijn”.

Rama: „U moet me niet provoceren”.

Waarop de Rus opnieuw het woord wilde. Rama, gespeeld geïrriteerd: „Alwéérr?!”

Directe woordenwisselingen, hier kort samengevat, zijn in openbare vergaderingen van de V-raad uiterst zeldzaam. Stekelige opmerkingen van de voorzitter kunnen eigenlijk helemáál niet. Landen leggen er doorgaans bij toerbeurt plechtig verklaringen af waaraan diplomaten eindeloos hebben geschaafd; improvisatie wordt ontmoedigd. De bitse woordenwisseling over Zelensky illustreerde hoe hard de botsingen in de VN tegenwoordig zijn, hoe ijzig de sfeer in de burcht van internationaal overleg is geworden.

Geserreerd betoog

Zelensky stak een voor zijn doen geserreerd betoog af. Hij liet aanvallen op de persoon Nebenzja achterwege. Wel vroeg hij zich af waarom de „terreurstaat” Rusland nog steeds zitting heeft in de raad, een orgaan dat volslagen machteloos staat tegenover de „criminele agressie” en alleen met retoriek kan antwoorden op de aanval op zijn land.

Hij stelde voor de VN-Veiligheidsraad, waar vijf grootmachten een veto hebben, te hervormen, als onderdeel van het vredesproces dat een einde moet maken aan de oorlog. Zo wil hij dat landen die zich schuldig maken aan agressie onmiddellijk het vetorecht kwijtraken. De Algemene Vergadering, waar alle VN-lidstaten vertegenwoordigd zijn, moet de macht krijgen om Rusland uit de V-raad te zetten. „Het is onmogelijk om de oorlog te beëindigen als alle acties door de agressor met een veto worden tegengehouden.”

Het is onmogelijk om de oorlog te beëindigen als alle acties door de agressor met een veto worden tegengehouden

Volodymyr Zelensky president Oekraïne

Steun voor Oekraïne is ook steun voor de beginselen van het VN-Handvest, waarin onder andere territoriale integriteit van landen is vastgelegd, zei hij. Conform dat beginsel eist Kyiv de volledige aftocht van Russische troepen tot achter de grenzen van 1991. Rusland moet dan de bezette delen van de Donbas én de Krim, die het in 2014 innam, teruggeven.

„Een groot deel van de wereld ziet de waarheid achter deze oorlog”, zei hij. „Het is een criminele en niet uitgelokte daad van agressie door Rusland gericht op het veroveren van Oekraïens grondgebied.”

Uitzinnige verwijten

Terwijl Zelensky sprak speelde Nebenzja met zijn telefoon. Pas ruim nadat Zelensky de vergaderzaal had verlaten, schoof de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov naar binnen.

Lees ook: Festival van de goede voornemens bij de VN

Op hoog tempo herhaalde hij de uitzinnige verwijten aan het Westen die hij de afgelopen maanden al vaker naar voren bracht. In essentie komt het erop neer dat het Westen in Kyiv een coup heeft gepleegd om een westers regime te kunnen installeren. Rusland moest daarom wel in actie komen tegen het „nazibewind” in Kyiv. Hij riep de VS op Kyiv de opdracht te geven onderhandelingen met Rusland te openen.

Een woordenwisseling in de V-raad brengt vrede vermoedelijk geen stap dichterbij, maar maakte wel nog eens duidelijk hoe ongelooflijk groot de kloof is die overbrugd moet worden om tot een vredesregeling te komen. Van veel kanten werd woensdag opgeroepen een weg naar vrede te zoeken, zo ook door China.

Maar het probleem blijft dat, zoals de Duitse kanselier Olaf Scholz opmerkte: een regeling duurzaam moet zijn. „We moeten op de hoede zijn voor schijnoplossingen, die slechts de naam ‘vrede’ dragen. Want vrede zonder vrijheid staat gelijk aan onderdrukking, vrede zonder rechtvaardigheid noemt men een dictaat.”