Zagende celli en een blokfluitduo als een geolied draai-orgeltje: de Bachvereniging speelt (een paar) Brandenburgse Concerten

Hij had een motivatiebrief kunnen schrijven. ‘Dag Christian Ludwig, ik ben Johann Bach, sechsunddreißig Jahre alt, en ik zou dolgraag voor ú willen componeren.’ Maar dat soort brieven kreeg de Markgraaf van Brandenburg vast om de haverklap. Dus Bach nam wat van zijn oudere muziekstukken en kneedde die om tot zes concerten; zes muzikale sollicitatiebrieven. Die concerten kennen we nu als de geliefde Brandenburgse Concerten.

Die Brandenburgse Concerten worden nu op een tournee door Nederland in negen steden gespeeld door de Nederlandse Bachvereniging. Sommige locaties zijn theaters: akoestiek niet ideaal, maar Theater De Vest in Alkmaar is voor de première wel gezellig goed gevuld. Interessant in het sollicitatielicht: de Bachvereniging zoekt nog naar een nieuwe concertmeester-dirigent, na het vertrek van Shunske Sato. Solliciteert violist en concertmeester van de avond Bojan Cicic nu met Bachs sollicitatiebrieven?

Het ‘Eerste Brandenburgse concert’ begint alvast prima, met subtiel golvende strijkers en mooie crescendi. Natuurlijk overheersen de twee natuurhoorns, vreselijk moeilijke instrumenten die hier tot en met de snelle moeilijke loopjes indrukwekkend bespeeld worden. Cicic kijkt af en toe nadrukkelijk naar ze achterom. Het tweede deel, trager, staat minder goed onder elkaar, al zijn de fagot, cello en contrabas een sterk team. Het hobosolootje neemt de rest gelukkig vloeiend mee.

Cicic heeft – opvallend – twee modi: de tutti langzamere stukken speelt hij vrij en uit een losse pols, een beetje schril van toon, hier en daar ietwat slordig en vaak net een tikje sneller dan de rest. De snellere solistische passages speelt hij juist vlinderachtig zacht, tot in de puntjes ingestudeerd en met een rokerige klank.

Onbevredigend

Het ‘Derde Brandenburgse concert’ klinkt heel precies, met lekker zagende celli die de rest strak naar de eindstreep helpen, het blokfluitenduo in het ‘Vierde’ speelt als een geolied draaiorgeltje, en in het ‘Tweede’ (als laatste gespeeld) weert de trompettist zich kranig van zijn moeilijke partij. Toch wil de betovering niet helemaal op gang komen, want, tegenvaller: de Bachvereniging speelt niet alle Brandenburgse concerten, maar slechts vier, onderbroken door andere stukken. Waarom wordt niet helemaal duidelijk. ‘Als het goed is ben je (…) aan het eind van de [hele] reeks uitgeput, (…) ook als luisteraar’, zegt Cicic in het programmaboekje. Wil de Bachvereniging zichzelf of het publiek niet ‘uitputten’?

In plaats daarvan klinkt Bachs Hoboconcert in d-klein (BWV 1059r), dat qua energie en bezetting iets té nauw aansluit bij het ‘Derde Brandenburgse concert’ vlak ervoor. Hoewel Bachs noten altijd wel weten te raken, laat Rodrigo López Paz, eerste hoboïst van de Bachvereniging, zich op de première nog niet van zijn ontroerendste solistische kant horen.

Dat hoboconcert, en ook de an sich goed gespeelde Orkestsuite BWV 1070 (waarschijnlijk van zoon Wilhelm Friedemann Bach), halen het niet bij de meerwaarde van alle Brandenburgse concerten weer eens professioneel live achter elkaar horen. Een of twee Brandenburgse concerten in een bont programma, dat gaat nog, maar met vier van de zes ben je al zo’n eind opgewarmd dat je een beetje onbevredigd naar huis gaat. Waar was nou die heerlijke ‘Vijfde’, met z’n onversneden hardrocksolo avant la lettre (zeker zoals Karl Richter ‘m speelde)? In de trein terug zet je toch die laatste twee nog even op.

In 2018 speelde de Bachvereniging wel alle Brandenburgse concerten: ‘Met violist Sato als onnadrukkelijk leider klinkt de Bachvereniging dynamisch’

Eerste hoboïst Rodrigo López Paz soleert in Bachs Hoboconcert in d-klein. Foto Marieke Wijntjes