Wie zich luid genoeg kleedt, hoeft de noodkreet van de wereld niet te horen

Een goede vriendin appte me afgelopen week haar Barbietransformatie. Een foto van haar nieuw Barbieblond kapsel; felroze sneakers; poederroze nagels; en zélfs roze kleerhangers. Ze sloot haar fotoreeks af met een GIF’je van Paris Hilton uit de vroege jaren 2000 en haar beroemde uitspraak „that’s hot”. Een leus die destijds de idealen perfect samenvatte: iets was goed als het lekker simpel en leuk was.

Ik reageerde met een foto van mijn nieuwe roze Crocs met diamantjes. Want ook ik had mijn kledingkast ondergedompeld in roze.

Mijn vriendin en ik waren geïnspireerd door de live-action Barbiefilm met Margot Robbie en Ryan Gosling. De film verschijnt pas in juli 2023, maar uitgelekte paparazzibeelden van Barbie en haar lief Ken in passende outfits doen ons kinderhart sneller kloppen. Het zijn niet alleen onze garderobes die roze kleuren: sociale media en webwinkels zijn nu eveneens knalroze. Onlangs is het iconische koppel Megan Fox en Machine Gun Kelly ook nog eens gefotografeerd in roze outfits die overduidelijk zijn geïnspireerd door het speelgoeddroomkoppel.

Achter de plastic façade van de Barbieroze stijl gaat echter meer schuil. Ook voor de beelden uitkwamen begonnen sociale media en webwinkels knalroze te kleuren. Met uitbundige outfits wil generatie Z, de generatie die op de millennials volgt, de sociale leegte opvullen die de pandemie heeft achtergelaten. Ze leiden af van de situatie waarin de wereld verkeert. Met de oorlog in Oekraïne en de klimaatcrisis hangt dood en verderf in de lucht. Maar als je je luid genoeg kleedt, hoef je de hulpkreten van de wereld niet te horen.

De doemsfeer beïnvloedt de manier waarop we ons gedragen en vertonen. „Er is iets nihilistisch in de manier waarop mensen zich kleden en feesten; onze hakken worden hoger naarmate we dichter bij de dood komen”, schrijft Amerikaanse journalist Allison P. Davis in het blad The Cut. In februari al voelde ze de ‘vibe shift’ aankomen: een culturele verandering met als gevolg dat de voorheen dominante, populaire verschijnselen gedateerd aanvoelen.

De twee coronajaren hadden misschien de pauzekop van het sociale leven ingedrukt, maar op straat en sociale media is te zien dat op cultureel vlak absoluut geen sprake van stilstand is geweest. De sfeer is anders, de mensen zijn anders.

Nihilistische houding

De nihilistische houding waarover Davis spreekt, is de drijfveer voor de uitzinnige outfits. Zonder enige zin in het leven ben je bevrijd van idealen die je denken en handelen sturen.

De minimalistische strakke pakjes in schone beigetinten à la trendsetter Kim Kardashian uit de jaren tien hebben het veld geruimd voor extravagante fluwelen jasjes en héél veel body-glitter. Achttienjarige jongeren dragen superlage Von Dutch jeans à la Paris Hilton, mode uit de jaren voor ze geboren waren.

De voorlopers van Generatie Z grijpen nostalgisch naar tijden die ze nooit beleefd hebben. Bladen als Vogue en Harpers Bazaar schreven de vorige zomer al, en mode-iconen als Bella Hadid en Dua Lipa dragen het al: de Y2K-stijl is weer terug van weggeweest.

Je weet wel, de opzichtige mode uit de vroege jaren tweeduizend. Toen Britney Spears de hitlijsten domineerde. Toen Paris Hilton en Nicole Richie de boegbeelden waren van een simpele tijd in hun realityshow The Simple Life. Met de Von Dutch-truckerpet als trots symbool van de beleden eenvoud.

Pose

Dit nieuwe tijdperk heeft zijn eigen symbool die de culturele tijdsgeest representeert, analyseert cultuurcriticus Rayne Fisher-Quann in het tijdschrift i-D. Namelijk het pruilmondje – een nieuwe pose voor op sociale media. Als jonge essayist analyseert zij hoe het is om online en vrouw te zijn.

Geen perfecte selfies meer met een dikke laag make-up en een overdreven lachende duckface in de stijl van de Kardashians. „De coole meiden van tegenwoordig geven de voorkeur aan pruilende, opgeblazen lippen en een ontevreden frons,” beschrijft Fisher-Quann. Wijde ogen kijken glazig en klagend in de camera. „Het doel is de vertoning van onthechtheid – om eruit te zien alsof je toevallig bent gefotografeerd terwijl je nadenkt over je ellendige onvrede met de wereld om je heen”.

Fisher-Quann noemt deze nieuwe pose het ‘dissociatief pruilmondje’. Als de beroemdste aanhanger van de duckface Kim Kardashian was, dan is die van het ‘dissociatief pruilmondje’ Chloe Cherry, ster van de serie Euphoria. „Met grote poppenogen, een klein postuur en een werkelijk wonderbaarlijk paar lippen”, is Cherry het gezicht geworden van de hierboven genoemde chaotische esthetiek. Cherry is zo blond en poppig als Barbie. Maar dan totaal ongeïnteresseerd.

Dat Fisher-Quann het woord ‘dissociatie’ gebruikt – een psychische stoornis waar echte mensen aan lijden – past binnen de trend van de laatste jaren waarbij geestelijke aandoeningen online een meme. Ziekte lijkt te worden geïroniseerd.

Toch is de flirt met dissociaties méér dan ironie alleen. Want wat is nou een betere manier om het bewustzijn te ontvluchten dan jezelf voor te doen als een plastic Barbiepop? Op Instagram stuitte ik op een meme met „I’m a Barbie girl, in a Barbie world”, geschreven op een schets van een depressieve en zieke gestalte op een rommelig bed.

De vermoeiende jaren tien

Deze culturele verandering waarbij vrouwen uit Generatie Z zich zowel nihilistischer als uitbundiger zijn gaan gedragen, komt voort uit verschillende ontwikkelingen uit het vorige decennium. De jaren tien zijn op cultureel gebied een uitputtingsslag geweest voor velen, stelt trendvoorspeller Sean Monahan in het bladThe Cut.

Volgens hem lijkt de oneindige onlinestrijd tussen links en rechts, progressief en conservatief niet meer zo interessant voor mensen. Sociale media zijn niet meer een plek waar je creatief kunt zijn; alle invalshoeken zijn al een keer gebruikt. En ook ‘de socials’ als vrijplaats voor activisme, waar bijvoorbeeld machtige mannen kunnen worden tegengesproken, blijkt in de praktijk een illusie.

Mannen die zogenaamd worden gecanceld, duiken na een paar jaar op het strafbankje steevast gewoon weer op. Zo lijkt de Amerikaanse stand-upcomedian en acteur Louis C.K. bezig met zijn comeback sinds hij in 2017 toegaf dat hij zich seksueel grensoverschrijdend heeft gedragen tegen vrouwen. Hij is terug als regisseur en scenarist in de nieuwe film Fourth of July die nu in de Amerikaanse bioscopen draait. Eerder dit jaar won hij een Grammy in de categorie beste comedy-album voor Sincerely.

Dan hebben we het nog niet eens gehad over het effect van gigantische mediabedrijven als YouTube en Instagram op popcultuur. Commerciële influencers verkochten een levensstijl die onhaalbaar bleek voor iedereen behalve de rijksten. De ‘nieuwe coole meiden’ willen het internet en hun stijl weer uniek maken. Generatie Z staat bekend om het belang dat ze hecht aan authenticiteit en zelfexpressie.

Lobotomie

En wat is er nou authentieker dan je eigen mentale stoornis? Essayist en zelfbenoemde ‘hysterische meid’ Emmeline Clein schreef een essay voor de nieuwswebsite BuzzFeed News getiteld: ‘De slimste vrouwen die ik ken zijn allemaal aan het dissociëren’.

Haar analyse begint met een anekdote uit haar persoonlijke leven, als vrouw die is gediagnostiseerd met een psychische aandoening. Ze had in 2019 een tweet gedeeld met haar vrienden waarin stond: „Wat ik zo leuk vind aan mijn vrienden, is dat we zeventig jaar geleden allemaal een lobotomie zouden hebben ondergaan.” Een lobotomie is een omstreden chirurgische operatie in de hersenen, die rond het midden van de twintigste eeuw werd toegepast op patiënten met een heftige psychische aandoening. In haar geval was het echter alleen nog maar een ongemakkelijk grapje over haar unieke worstelingen.

Clein is niet de enige die op deze ironische manier omgaat met haar problemen. Lachen om je problemen is immers beter dan erom huilen. Het grapje laat telkens weer een bittere, ongemakkelijke smaak achter, omdat een lobotomie toch echt een barbaarse praktijk was waar tienduizenden psychiatrische patiënten slachtoffer van zijn geworden.

„Ik heb gemerkt dat veel briljante vrouwen stoppen met schreeuwen en klagen, en in plaats daarvan een donkere en droogkomisch toon aannemen wanneer ze over hun feminisme schrijven,” stelt Clein.

Deze ontwikkeling betekent misschien ook het einde van het hyperoptimistische #girlboss-feminisme, schreef ze in 2019. Het feminisme dat gedreven werd door Beyoncés teksten ‘Who runs the world? Girls’ en de grindcultuur: als je maar hard genoeg werkte, kon je alles bereiken. Gendergelijkheid leek net voorbij de horizonlijn te zijn.

Nu zingt Beyoncé in haar nieuwste zomerhit Break My Soul dat ze haar baan heeft opgezegd. Ze heeft het gehad met keihard werken van negen tot vijf. Nu is het tijd voor iets nieuws, iets voor haarzelf, zegt ze: „Release ya job, release the time. Release ya trade, release the stress.” Nou, goed. De popkoningin heeft tabee gezegd tegen de #girlboss.

„The girlboss is dead. Long live the girl moss (lying on the floor of the forest and being absorbed back into nature)”, aldus een virale tweet van Amerikaanse journalist Daisy Alioto. Haar tweet is tot een meme gemaakt door The Femme Moon: een online oord voor nihilistische jonge vrouwen die zich op ironische wijze in memes maar al te graag associëren met psychische aandoeningen. De biografie van het account verwoordde hoe veel jonge zoomer-vrouwen zich voelen: een manisch middeleeuws apocalyptisch elfje.

Hoe zijn we nou opeens van een Barbie make-over bij psychische stoornissen beland? De nieuwe coole meiden vinden het nog steeds belangrijk om sexy te zijn, maar er is niets sexy aan wanhopig zijn. Hoewel het hoofd van Generatie Z vol zit met de zorgen van de wereld, probeert ze een ongeïnteresseerde houding aan te nemen.

Want wat heeft al dat geschreeuw voor gelijke rechten nou precies opgeleverd? Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft onlangs een stap terug in de tijd gezet door deelstaten het recht te geven met een eigen wetgeving abortus te verbieden.

En dus zullen mijn vriendin en ik deze zomer, als in een soort escapistisch rollenspel, feestjes afstruinen verkleed als Barbie. Ons existentiële lijden en onze angsten zullen we ons eigen maken en we zullen om ze lachen. We zullen proberen onszelf te verdoven om onze nonchalance te behouden.

Doei, de realiteit. I’m a Barbie Girl, in a Barbie World.