Wie worden de sterren van musical Grease? In ‘Op zoek naar…’ beslissen alleen de tv-kijkers

‘Veel therapiesessies”, antwoordt actrice Nandi van Beurden, als haar wordt gevraagd wat het tv-programma Op zoek naar… haar heeft gebracht. Ze won de show vorig jaar en bemachtigde daarmee de hoofdrol in de musical The sound of music. In de eerste aflevering van het nieuwe seizoen, dat 23 december begon, is Van Beurden te gast. Haar antwoord is een grap, maar wekenlang auditeren voor duizenden tv-kijkers en een studiopubliek van nog eens 700 man móet zenuwslopend zijn.

In het zesde seizoen van Op zoek naar… laat omroep AvroTros de kijker kiezen wie het liefdeskoppel uit Grease, Danny en Sandy, gaat spelen in een nieuwe productie van Senf Theaterproducties en Albert Verlinde Entertainment. Voor iedere rol zijn acht kandidaten geselecteerd, veelal jong talent dat net van een theateropleiding komt of een enkele professionele rol heeft gespeeld. In live-shows treden de ene week de potentiële Danny’s op, de andere week alle Sandy’s. De kijker kan z’n favoriet(en) naar de volgende ronde stemmen.

Sinds het enorme succes van zangwedstrijd Idols in 2002 hebben talentenjachten, waarbij kijkers mogen stemmen op hun lievelingskandidaat, een vaste plek in het tv-aanbod. Meestal draait het dan om zangtalent; niet om performers die óók kunnen dansen en acteren – kwaliteiten die nodig zijn om een rol als Danny Zuko of Sandy Olsson te spelen.

Programma’s waarin dit soort allround theatertalent te zien is, zijn schaars, maar rond 2006 kwam er een hausse dankzij de BBC-hit How do you solve a problem like Maria? Hierin werd gezocht naar de Britse Nandi van Beurden, gepresteerd door komiek Graham Norton en met musicalmaker Andrew Lloyd Webber in de jury.

Nederlandse omroepen stonden te trappelen om ook zo’n programma te maken. Als eerste zond SBS6 het eenmalige Wie wordt Tarzan? uit. In 2007 volgde RTL4 met De weg naar Fame, maar het was de NPO die in dat jaar het BBC-format bemachtigde. Dit werd Op zoek naar…, waarbij AvroTros een hoofdrolspeler zoekt voor steeds een andere musical.

Sinds musicalaudities worden uitgezonden, is er kritiek uit professionele hoek: de macht van de kijker zou te groot zijn en niet leiden tot de ‘juiste’ hoofdrolspeler. Publiekslieveling zijn is één ding, zo was de gedachte, maar kan iemand ook – avond aan avond, maand na maand – een show dragen? Uiteindelijk zegt een stem vooral iets over de gunfactor, niet over artistieke prestaties. De publiekslieveling kan evengoed een worstelende underdog zijn.

Corrigerende rol

In lijn met deze gedachtegang had de jury in vorige seizoenen van Op zoek naar… nog een corrigerende rol. Het publiek stemde hun favorieten naar de volgende ronde, maar de twee minst populaire kandidaten belandden in een sing-off om een laatste duet te zingen. Hierna koos de jury de kandidaat, die alsnog doorging. In theorie betekende dit, dat zij een deelnemer die het publiek niet zag zitten, toch mee kon nemen tot aan de finale. (De keuze tussen de finalisten was wel volledig in handen van het publiek.)

Deze macht heeft de huidige jury – bestaande uit (musical)acteurs Jim Bakkum en Marlijn Weerdenburg, theater- en televisiemaker Maurice Wijnen en een wekelijks wisselend lid – niet meer. Nu bepaalt de kijker ook wie de sing-off wint. De jury heeft slechts een adviserende rol, erkent uitvoerend producent Jasper Geel, „voor zover het publiek zich laat leiden”.

Dat de kijker zich niet veel aantrekt van experts blijkt uit het stemgedrag in eerdere seizoenen: de voorkeur van de jury week regelmatig af van de uiteindelijke winnaar. Dat was ook te zien aan de uitslag van de eerste aflevering dit seizoen. Kijkers bespaarden de kandidaat waar de jury het meest kritisch over was (de relatief onervaren Wendela van Sprundel) de sing-off.

Volgens AvroTros wil de omroep met het aangepaste format „optimale betrokkenheid” creëren bij het publiek. De omroep laat de spanning in de sing-off dan ook flink oplopen. Er zullen veel kijkers zijn die zich zo betrokken voelen dat ze zich – na een eenmalige gratis stem per stemronde via de omroepsite – tot de betaalde sms-service wenden, waarmee onbeperkt doorgestemd kan worden.

Voor winnaars kan ‘Op zoek naar…’ een flinke zet voor hun carrière betekenen

‘Fingers crossed’

Voor winnaars van talentenjachten is het niet makkelijk om in de schijnwerpers te blijven, als de hype na de laatste aflevering overwaait. Volgens presentator Frits Sissing is dat bij Op zoek naar… anders. „Heerlijk om te horen, dat al onze winnaars en winnaressen permanent op dat podium staan”, jubelt hij in de eerste uitzending tegen Van Beurden. Zij reageert terughoudend: „Nou ja, het is iedere keer wel weer fingers crossed, hoor.” Toch blijkt het programma inderdaad een betere springplank dan menig andere talentenjacht. Wie naar de winnaars van eerdere edities kijkt, ziet veelal florerende (musical)carrières.

Brigitte Heitzer was in 2007 de eerste winnaar van Op zoek naar… Zij werd Evita in de gelijknamige musical. Een jaar later kreeg Freek Bartels de hoofdrol in Joseph and the amazing technicolor dreamcoat. Beide acteurs zijn na hun deelname uitgegroeid tot gevestigde namen in het musicalveld. Ze spelen jaarlijks (hoofd)rollen in één of meerdere producties, zoals recent allebei in Diana & zonen. Dit jaar staat Bartels op de bühne in Les misérables; Heitzer speelt de hoofdrol in Mamma mia!

In 2009 werd Noortje Herlaar Mary Poppins, een rol die haar een Musical Award opleverde voor aanstormend talent. Met uiteenlopende rollen in musicals, toneelstukken, tv-series en films volgde een breed geschakeerde carrière. In 2020 speelde ze nog een prominente rol in de bekroonde Bowie-musical Lazarus.

De volgende winnaar, Tommie Christiaan, kreeg de hoofdrol in Zorro, de minst bekende titel uit het Op zoek naar…-rijtje. De musical werd door de Nederlandse pers niet bijzonder positief ontvangen, maar recensenten vonden wel dat de hoofdrolspeler zijn winst „dubbel en dwars waard” was (de Volkskrant) en „zijn zege ruimschoots waarmaakt” (NRC). Toch maakte Tommie Christiaan de afgelopen tijd vooral zijn opwachting in andere talentenjachten, als The Voice en Dancing on ice.

Niet gelukkig

Voor winnaars kan deelname aan Op zoek naar… een flinke zet voor hun carrière betekenen. Dat geldt tot op zekere hoogte zelfs voor ‘verliezende’ kandidaten. Wie opvalt, speelt zichzelf in de kijker van een groot publiek en producenten casten graag bekende gezichten om de kaartverkoop op te stuwen.

Hier staat tegenover dat kandidaten concessies moeten doen. Ze bepalen bijvoorbeeld niet zelf welke nummers ze zingen. Dat doet producent Warner Bros., in samenspraak met zangcoach Esther Pierweijer en muzikaal leider Mike Schäperclaus. De AvroTros geeft z’n fiat. „Een kandidaat is wel eens niet gelukkig met een nummer”, weet uitvoerend producent Geel. „We willen niemand onderuithalen, maar we hebben wel te maken met een programma.” Iedere aflevering moet uit een gevarieerd repertoire bestaan, zodat een breed publiek wordt aangesproken. Kandidaten krijgen daarom afwisselend een balad of uptempo lied; Nederlands- of anderstalig; een pop- of musicalnummer; met of zonder choreografie.

Voor AvroTros zorgt Op zoek naar… dus voor betrokken kijkers en voor kandidaten is het een kans om hun carrière te kickstarten. Maar hoe zit het met de musicalliefhebber aan de andere kant van het scherm? Tot dusver heeft ook die weinig te klagen. Het niveau van de deelnemers is over het algemeen hoog. In de huidige editie zitten Sandy’s die al werden genomineerd voor een Musical Award als aanstormend talent (Danique Graanoogst) of de award zelfs wonnen (Dominique de Bont). Daarbij houden de performers zich goed staande in de live uitzendingen. De zenuwen bij sing-offs zorgen soms voor uitschieters, maar het programma heeft tot dusver geen teleurstellende winnaars opgeleverd. Het is interessant om te zien of dit zo blijft, nu de rol van de jury is ingeperkt.