Westerse druk over Oekraïne laat China koud

Als de Duitse bondskanselier Olaf Scholz dit weekend in Beijing landt, is hij de zoveelste in een lange stoet buitenlandse regeringsleiders en andere bewindslieden die de afgelopen weken naar China afreisden met onder meer de oorlog in Oekraïne op de agenda.

De Franse buitenlandminister Stephane Séjourné en de Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen gingen eerder deze maand al langs. Séjourné zei te verwachten dat China „een duidelijke boodschap” afgeeft aan Moskou. En kort nadat de Amerikaanse president Joe Biden zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping aan de telefoon had gezegd dat Beijing moet stoppen de Russische defensieindustrie te ondersteunen, waarschuwde Yellen dat Chinese bedrijven en banken die bijdragen aan de Russische oorlogsmachine „ernstige gevolgen” kunnen verwachten.

Ook demissionair premier Mark Rutte, die eind maart zijn opwachting maakte in de Grote Hal van het Volk, wees zijn gastheer Xi erop dat de oorlog Europa als een graat in de keel steekt. „Ik heb uitgelegd dat dit niet zomaar een conflict is. Dat Nederland als goede vriend van China direct bedreigd wordt, en dat Europa direct bedreigd wordt door deze oorlog. Het is echt belangrijk dat China dat perspectief ook onder ogen ziet.”

Lees ook Voor Rutte is Oekraïne in Beijing het belangrijkste onderwerp

China houdt zich officieel op de vlakte. Het zegt de ‘territoriale integriteit’ van Oekraïne te respecteren en dringt aan op een wapenstilstand en vredesbesprekingen. Tegelijk onthield Beijing zich van stemming toen de VN de Russische inval veroordeelden. De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi weet de oorlog aan de westerse ‘Koude Oorlogmentaliteit’ van de uitdijende NAVO.

Rusland, dat sinds de invasie politiek en economisch van het Westen geïsoleerd is geraakt, leunt steeds meer op het machtige buurland. Hoewel China geen openlijke militaire steun aan Rusland levert, helpt het door de aankoop van onder meer olie en gas de Russische oorlogseconomie draaiende te houden, en duiken Chinese chips, drones en andere technologisch geavanceerde goederen in Rusland op.

Strategische samenwerking

Temidden van alle westerse delegaties verscheen deze week dan ook een andere hoge gast in China: de Russische buitenlandminister Sergej Lavrov maakte zijn opwachting bij Xi om het succes van diens leiderschap in de afgelopen jaren te prijzen. „We zijn zeer verheugd over deze successen, want het zijn de successen van vrienden. Hoewel niet iedereen in de wereld er zo over denkt, en probeert om de ontwikkeling van China op elke denkbare manier te belemmeren – net als de ontwikkeling van Rusland”, zei Lavrov volgens Russische media.

Ook zijn Chinese collega Wang Yi prees de goede banden tussen beide landen. Beijing en Moskou zullen hun strategische samenwerking op het wereldtoneel versterken en elkaar volop steunen, citeerde het Russische persbureau RIA Novosti Wang na afloop van de ontmoeting.

Lees ook China kan Europa maar niet overtuigen van zijn neutraliteit

De waarschuwing van Yellen viel daarentegen in dorre aarde. „De normale samenwerking tussen China en Rusland mag geen onderwerp zijn van buitenlandse inmenging of beperkingen”, zei een regeringswoordvoerder maandag. Toen de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Kurt Campbell zei dat een verdere Russische opmars in Oekraïne gevolgen zou hebben voor de relatie tussen de VS en China, reageerde Beijing dat China „geen beschuldigingen en druk” accepteert.

Technologisch isoleren

Dat de westerse druk in Beijing weinig teweegbrengt is logisch, zegt Frans-Paul van der Putten, Chinakenner en verbonden aan instituut Clingendael. „Dat komt omdat het Westen tegelijk ook druk uitoefent op andere onderwerpen. Het Westen wil iets van China wat betreft Oekraïne, maar tegelijkertijd is Amerika ook bezig met het gedeeltelijk technologisch isoleren van China. En Europa gaat er steeds meer in mee.” De Verenigde Staten proberen bijvoorbeeld te voorkomen dat China zijn achterstand inhaalt op het gebied van geavanceerde microchips, onder meer door Nederland onder druk te zetten exportbeperkingen op te leggen aan chipmachinefabrikant ASML.

Ook de veiligheidssamenwerking met landen in Azië baart China zorgen. „De prioriteit voor China is om niet alleen te komen te staan tegenover het Westen. De Japanse premier is nu in Washington. Je ziet dat de Amerikanen tegenover China steeds meer de samenwerking zoeken met allerlei partners en bondgenoten. En China’s reactie daarop is de strategische samenwerking met de Rusland.”

De prioriteit voor China is om niet alleen te komen te staan tegenover het Westen

Maar ondertussen is Oekraïne wel een splijtzwam in de – zeker economisch – belangrijke relatie tussen China en het Westen. Van der Putten denkt dat de Chinese balanceeract lastig wordt, zeker als Rusland succes boekt op het slagveld in Oekraïne. „De Amerikanen anticiperen daar kennelijk al op met hun waarschuwing dat ze China dan mede verantwoordelijk houden. Dan wordt het lastig om de relatie met Rusland goed te houden, en tegelijk te voorkomen dat de emoties uit de hand lopen in het Westen dat steeds bozer wordt.”

Van der Putten ziet in die economische relatie dan ook het belangrijkste drukmiddel dat het Westen kan inzetten, ook met het oog op de rol die China vanwege zijn invloed op Rusland zou kunnen spelen bij eventuele toekomstige vredesonderhandelingen. „Daarvoor is het belangrijk dat China handelsbelangen heeft in Europa.”

Hij pleit daarom voor terughoudendheid bij verdere handelsbeperkingen, bijvoorbeeld rond ASML. Rutte zei tijdens zijn bezoek in maart dat Europa zich niet wil losmaken van China. „Het is belangrijk dat dat gezegd wordt. Maar China ziet intussen een steeds maar toenemend aantal onderzoeken en exportrestricties.”

Delen Mail de redactie