Wat zijn de volgende stappen nu Desi Bouterse definitief veroordeeld is tot twintig jaar celstraf voor zijn rol bij de Decembermoorden? Komende week moet duidelijker worden hoe het Openbaar Ministerie uitvoering geeft aan het vonnis tegen de oud-president en voormalige legerleider. Op 8 december 1982 werden vijftien kritische en vooraanstaande Surinamers – allen tegenstanders van Bouterses toenmalige militaire regime – gemarteld en vermoord.
Kort nadat OM-woordvoerder Joëlle Zaalman donderdagochtend had aangegeven dat de vonnissen nog niet betekend waren, volgde die formele juridische stap later in de middag wel: een deurwaarder overhandigde ze aan de vijf veroordeelden, onder wie Bouterse. Allen waren woensdag niet aanwezig geweest bij de zitting. Het OM verklaarde dat het nu gaat overleggen met Bouterse en diens advocaat Irwin Kanhai over een geschikte datum voor het begin van de „ten uitvoering van de opgelegde straf.
1 Gaat Bouterse dus werkelijk de gevangenis in?
De volgende stap in deze beladen zaak is aan de procureur-generaal van het OM. President Chan Santokhi zei hierover donderdag in een interview met het Nederlandse actualiteitenprogramma Nieuwsuur (NTR) dat „daarbij zal rekening gehouden moeten worden met belangen van de slachtoffers, van de maatschappij, van de rechtstaat maar ook met die van de veroordeelde. Er zal gekomen moeten worden tot een evenwichtig besluit. Dat hoeft niet weken te duren”, aldus Santokhi.
Bouterse kan een verzoek tot gratie indienen. Zijn advocaat Kanhai zei in eerste instantie dat Bouterse waarschijnlijk geen gebruik maakt van die mogelijkheid. Vrijdag werd bekend dat de vijf veroordeelden van het proces, inclusief Bouterse, wel voornemens zijn een gratieverzoek in te dienen. Bij een gratieverzoek zou het vonnis opgeschort worden. De advocaat van de veroordeelden heeft vrijdag om die opschorting verzocht.
Het OM kwam vrijdagmiddag met de bekendmaking dat vanwege het uitdrukkelijke voornemen tot een gratieverzoek, de tenuitvoerlegging van het vonnis gedurende acht dagen wordt opgeschort. Binnen die acht dagen kan het gratieverzoek worden ingediend. Nadat het gratieverzoek formeel is ingediend, blijft de tenuitvoerlegging van het vonnis opgeschort zolang op het verzoek niet is beschikt.
Om gratie te kunnen verlenen zou Santokhi eerst advies moeten inwinnen bij de rechter die woensdag in het hoger beroep vonnis wees. Hoewel Santokhi zo’n advies naast zich neer kan leggen, lijkt het ook niet waarschijnlijk dat de president, die als politiecommissaris de Decembermoorden onderzocht en later als minister van Justitie zorgde dat het proces doorgang kreeg – bereid is gratie te verlenen.
2 Hoe en waar zou Bouterse een celstraf kunnen gaan uitzitten?
In de Surinaamse samenleving leeft al jaren de vraag wie Bouterse moet gaan oppakken, mocht het zover zijn. Dat moment is nu dichterbij dan ooit. Zal zo’n aanhouding plaatsvinden bij Bouterses aan de Surinamerivier gelegen, afgeschermde villa in het noorden van Paramaribo? Of op zijn uitgestrekte bosrijke, landgoed Broko Baka, in het binnenland van Suriname waar hij vaak is? Of komt er een deal met het OM en meldt Bouterse zich vrijwillig?
Op sociale media gaat sinds donderdag ook het gerucht dat Bouterse het land zou willen ontvluchten: Venezuela, maar ook Cuba wordt genoemd. Volgens Santokhi is het echter niet waarschijnlijk dat Bouterse op de vlucht slaat, zei hij in Nieuwsuur, omdat hij bij eerdere veroordelingen ook gewoon in Suriname bleef.
Een mogelijke locatie waar Bouterse vast kan worden gezet is de Marinebasis in Boxel. Dit complex, pal aan de Surinamerivier, omringd door oude plantages, een kleine driekwartier buiten de hoofdstad en op een steenworp afstand van zijn geboortedorp Domburg, was Bouterses vroegere woonplek. Na de militaire staatsgreep van 1980 woonde hij hier met zijn gezin. Het was ook de locatie waar in 2007, onder zware beveiliging het Decembermoorden-proces van start ging. In de ‘mofo koranti’ ( de ‘mondkrant’, oftewel geruchtencircuit) gaat rond dat deze ‘chique’ gevangenschap een logische zijn: Bouterse tussen andere gedetineerden opsluiten in bijvoorbeeld de Santo Boma-gevangenis zou veel risico’s met zich meebrengen.
3 Hoe is het vonnis deze week ontvangen in Suriname?
De spanning lijkt sinds woensdag uit de lucht en de sfeer is voelbaar ontspannener in het land. Ook bij Bouterse-aanhangers is, volgens Santokhi, bereidheid dit deel van de geschiedenis af te sluiten en een proces van heling in te gaan. „Ook daarom moeten we deze zaak correct afsluiten”, zei hij. De vraag is of het rustig blijft of dat de dynamiek weer gespannen wordt als het moment van aanhouding daar is. Onder Bouterses aanhangers zijn, zoals bekend, fanatiekelingen die voor hun leider door het vuur willen gaan.
Dit artikel is vrijdag geactualiseerd met nieuws over opschorting van de tenuitvoerlegging van het vonnis.
