De Britse ondernemer Jim Ratcliffe zal met gemengde gevoelens terugkijken op afgelopen dinsdag: hij werd die dag mede-eigenaar van voetbalclub Manchester United, maar de bouw van een nieuwe fabriek van zijn chemieconcern Ineos in Antwerpen kreeg weer een tegenslag te verduren. Ratcliffe is eigenaar van Ineos en heeft 4 miljard euro in de bouw van de plasticfabriek gestoken.
De Nederlandse provincies Noord-Brabant en Zeeland hebben opnieuw bezwaar aangetekend tegen de bouw van de fabriek, omdat ze vrezen dat de stikstofuitstoot in de buurt toeneemt en neerslaat op Nederlandse natuurgebieden. Ze willen dat de rechter de afgegeven vergunning hierop opnieuw beoordeelt.
De Vlaamse minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme Zuhal Demir (N-VA) reageert geïrriteerd. Dit is „hypocriet” van de provincies, zegt haar woordvoerder. „Ze kunnen beter hun tijd steken in hun eigen falende stikstofbeleid. Mevrouw Wilma [Wilma Dirken, gedeputeerde Ruimte, Wonen, Stikstof en Veiligheid in Brabant] is expert in het indienen van beroepen. Was ze dat ook maar op het gebied van stikstofbeleid.” De provincie Brabant wil niet reageren en richt zich liever op „de inhoud van de verleende vergunning en het beroep”.
Vlaanderen is er veel aan gelegen het project te laten doorgaan. Het ging om „de investering van de eeuw”, zei de Antwerpse burgemeester Bart De Wever vorige zomer. België vreest dat het gehannes over de vergunningen slecht afstraalt op het vestigingsklimaat in het land.
Getouwtrek
Met de ingediende bezwaren komt de relatie tussen de provincies en Vlaanderen verder onder druk te staan, terwijl de afgelopen maanden er juist hard werd gewerkt om die te verbeteren. Betrokken gedeputeerden en minister Demir troffen elkaar geregeld en spraken informeel af, aldus de woordvoerder van Demir vorige maand in NRC, om grensoverschrijdende conflicten niet bij de rechter uit te vechten. Die belofte is amper een maand later alweer gebroken.
Lees ook Plasticfabriek in Antwerpse haven komt er toch, ondanks zorgen over Nederlandse natuur
Het getouwtrek tussen de Nederlandse provincies en de Vlaamse regering duurt inmiddels al een paar jaar en raakt niet uitsluitend plasticfabriek Ineos, maar ook andere projecten die tegen Nederland aan liggen. Eind vorige maand tekende Noord-Brabant bezwaar aan tegen de vergunning van een glasfabriek in het Belgische Lommel, dichtbij Eindhoven. De fabriek zou, volgens de Vlaamse regering, duizend banen opleveren en de realisatie kostte een paar miljard euro.
Het ging om ‘de investering van de eeuw’, zei de Antwerpse burgemeester Bart De Wever vorige zomer
Noord-Brabant vreesde juist voor extra stikstofuitstoot. De burgemeester van Lommel zei in de Vlaamse pers dat hij „verbouwereerd” was door het bezwaar. Ook tekende de provincie herhaaldelijk bezwaar aan tegen de bouw van meerdere megastallen net over de grens – wederom met een ‘stikstofmotief’. Het is niet bekend of deze stallen uiteindelijk gebouwd zijn.
Het verzet van de provincies tegen Ineos kent zijn oorsprong in 2022. Noord-Brabant en Zeeland sloten zich samen met een aantal milieuorganisaties, waaronder milieugroep MOB van Johan Vollenbroek (dat talrijke belangrijke stikstofrechtszaken won in Nederland), aan bij een grote procedure tegen de vergunning voor het plasticbedrijf. Eind vorig zomer werd de bouw van de fabriek abrupt stopgezet nadat de provincies en de organisaties deze zaak wonnen.
De onderbouwing van de Vlaamse regering was „routinematig en achteloos”, vond de rechter. In de vergunning werd niet duidelijk uitgelegd welke consequenties de stikstofuitstoot van de fabriek zou hebben voor het Nederlandse natuurgebied de Brabantse Wal, een heuvelachtig, bosrijk gebied in de buurt van Bergen op Zoom, dichtbij de haven van Antwerpen. Dat gebied lijdt al langer onder de stikstofneerslag.
Lees ook Nederlandse stikstofbezwaren leggen miljardenproject in haven van Antwerpen stil
Ratcliffe woest
Multi-miljardair Ratcliffe, de eigenaar van Ineos, was woest. Willen we in Europa „überhaupt nog een chemiesector”, zo fulmineerde hij in de Belgische krant De Tijd. De Vlaamse regering beloofde een nieuwe vergunning te regelen en stond ook garant voor honderden miljoenen euro’s aan bankfinanciering, omdat geldschieters niet meer in de rij stonden nadat het project door de rechter terug naar de tekentafel werd gestuurd.
De Vlaamse regering, samengesteld uit liberalen en christen-democraten, moest van de rechter beter onderbouwen waarom de fabriek geen negatieve gevolgen voor de natuur heeft. Eind vorig maand deed ze dat. De bouw van de plasticfabriek werd herstart, maar kampt nu dus weer met een juridische tegenslag.
Overigens heeft Zeeland ook andere motieven dan de stikstofuitstoot zelf, zo bleek uit een aantal interne notulen van de provincie die eerder openbaar werden gemaakt via de Wet open overheid (Woo). De provincie wil uitstralen dat het „scherp” let op de uitstoot vanuit Antwerpen en niet terugdeinst „juridische paden” in te slaan. Hiermee laat de provincie zien dat ze niet alleen daadkrachtig optreedt richting de boeren, maar ook naar de industrie. De provincie zegt de zaak ook te zien als drukmiddel richting het Rijk om op te treden tegen projecten over de grens, én wil laten zien aan milieuorganisaties dat ze „deze problematiek” serieus neemt.
