Wat er tot nu toe bekend is over de explosie bij het ziekenhuis in Gaza-stad

Op de dag na een grote explosie bij het Ahli Arab-ziekenhuis in Gaza-Stad wordt de toedracht ervan alom bevraagd. Terwijl de Israëliërs en de Palestijnen elkaar van de aanval beschuldigen en er internationaal woedend en geschokt gereageerd wordt, proberen experts op het gebied van beeldanalyse uit te zoeken wat er precies gebeurd is.

Vijf vragen over de aanval op het ziekenhuis.

1. Wat is er tot nu toe bekend?

Dinsdagavond was er een grote explosie op de parkeerplaats van het Arab Ahli-ziekenhuis in Gaza-Stad. Dit ziekenhuis, opgericht in 1882 en gerund door de Anglicaanse kerk, telt tachtig bedden. Het heeft onder meer een gratis programma om borstkanker op te sporen, een centrum voor oudere vrouwen en een mobiele kliniek die zorg biedt in de regio.

In het ziekenhuis waren volgens schattingen van aanwezige artsen tussen de duizend en drieduizend Palestijnen aan het schuilen. Zij waanden zich veilig, omdat het volgens het humanitair oorlogsrecht strikt verboden is om een ziekenhuis aan te vallen. Een deel van hen zou juist op dinsdag naar het ziekenhuis getrokken zijn omdat er bommen vielen in de buurt waar ze wonen.

De ontploffing vond plaats op de parkeerplaats van het ziekenhuis; het gebouw zelf staat nog overeind. Woensdagochtend was op foto, video’s en satellietbeelden te zien dat op de plaats van de ontploffing meerdere verkoolde auto’s stonden en de grond zwartgeblakerd was.

Het lijkt erop dat op de groene stroken rond de gebouwen veel mensen bijeen zaten en hun toevlucht daar hadden gezocht. Volgens het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid, dat beheerd wordt door door de militante beweging Hamas, zijn er 471 dodelijke slachtoffers te betreuren, onder wie veel kinderen. Internationale persbureaus spreken woensdag van „honderden” doden.

Ghassan Abu Sitta, een plastisch chirurg die in het ziekenhuis werkte op het moment van de ontploffing, zegt in een post op Facebook dat hij honderden doden en zwaargewonden heeft gezien. „Ik deed een drukverband om de dij van een man bij wie zijn been was afgeblazen en ging toen een man verzorgen met ernstig nekletsel”, schreef hij.

Ambulances en andere auto’s brachten volgens internationale persbureaus zo’n 350 slachtoffers naar het belangrijkste ziekenhuis van Gaza-Stad, Al-Shifa, dat al overspoeld was met gewonden door andere aanvallen, zei de directeur van dat ziekenhuis, Mohammed Abu Selmia. Verscheidene slachtoffers misten ledematen. Artsen in het Shifa-ziekenhuis namen hun toevlucht tot operaties op vloeren en in de gangen, meestal zonder verdoving.

Beeld van de parkeerplaats naast het ziekenhuis, dinsdagavond.

2. Wat zegt Israël?

Volgens Israël is de ontploffing veroorzaakt door een Palestijnse raket. Eerst kreeg Hamas de schuld, daarna wees Israël naar de Palestijnse Islamitische Jihad, een andere militante beweging in Gaza. Dat er op beelden geen krater van enige omvang te zien is, zou bewijzen dat het geen Israëlische bom geweest kan zijn, stelt Israël. Een afgeluisterd gesprek tussen twee Hamas-commandanten zou bovendien aantonen dat zij er ook zelf van uitgaan dat een Palestijnse raket de schade veroorzaakt heeft. Dat de ontploffing een relatief grote vuurbal veroorzaakt heeft, is in de Israëlische lezing het gevolg van het ontploffen van de gevechtskop en het drijfgas van de raket.

Schout-bij-nacht Daniel Hagari, woordvoerder van het Israëlische leger, zei woensdag tegen journalisten dat Israël bewijs heeft dat Palestijnen verantwoordelijk zijn voor de aanslag.

3. Wat zeggen de Palestijnen?

Hamas zegt uit te gaan van een Israëlische aanval. De Palestijnse Islamitische Jihad wijst elke verantwoordelijkheid en dus ook de Israëlische beschuldiging van de hand. Er wordt onder meer op gewezen dat Palestijnse raketten nooit een dergelijke ravage zou kunnen veroorzaken. Ook dook er een later weer verwijderde tweet op van een Israëlische reservist die stelde dat Israël met de aanval op het ziekenhuis een aantal „terroristen” uitgeschakeld had. Meer in het algemeen wordt er aan Palestijnse zijde in herinnering geroepen dat Israël vaker de Palestijnen beschuldigt van iets wat het zelf gedaan blijkt te hebben, zoals het doodschieten van de Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh, in mei 2022.

4. Hoe wordt er in de regio gereageerd?

Landen in de regio leggen de schuld voor het bombardement unaniem bij Israël. Saoedi-Arabië sprak van „een gruwelijke misdaad door Israëlische bezettingstroepen”, Egypte van een “doelbewust” Israëlisch bombardement en Jordanië van „een lelijke slachting die Israël uitvoerde tegen onschuldige burgers.” Onder meer Qatar en Saoedi-Arabië beschuldigden het Westen er bovendien van ‘dubbele standaarden’ te hanteren ten aanzien van oorlogsmisdaden.

De woede tegen Israël – en de perceptie van een hypocriet Westen – heeft reële politieke gevolgen. Zo zegde de Jordaanse koning Abdullah II een voor woensdag gepland overleg met de Amerikaanse president Biden af, nadat dinsdagavond een razende menigte in Amman de Israëlische ambassade belaagde. Op zo’n moment kan Abdullah II het zich niet veroorloven de rode loper uit te rollen voor Israëls belangrijkste bondgenoot.

Lees ook Razernij over ‘slachting die Israël uitvoerde’ en ‘dubbele standaarden’ in het Westen

Saoedi-Arabië en Turkije, die beiden recent bezig waren de betrekkingen met Israël te verbeteren, staan ook onder druk om meer afstand van het land te nemen. De Saoediërs hadden afgelopen week al laten weten dat er van ‘normalisering’ van de banden voorlopig niets terecht zal komen. De Turkse president Erdogan, die zich na 7 oktober aanvankelijk voorzichtig leek op te stellen, kwam de laatste dagen en zeker na dinsdagavond met felle veroordelingen van het Israëlische oorlogsgeweld. Nadat in Istanbul het Israëlische consulaat werd belaagd, riep Israël haar burgers op Turkije te verlaten.

De meest onverwachte reactie kwam van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Hoewel de Emiraten één van Israëls belangrijkste Arabische partners zijn, veroordeelden ook zij het bombardement als een „Israëlische aanval” en vroegen ze met Rusland een spoedvergadering aan bij de VN-veiligheidsraad. Het laat zien dat Israëls toenadering tot de Arabische wereld minder veiligheidsgaranties biedt dan Tel Aviv had gehoopt.

Luchtfoto van de verwoesting op het terrein van het ziekenhuis, woensdagochtend

5. Wat zeggen experts?

Sinds de explosie wordt er online druk gespeculeerd over de toedracht. Verschillende OSINT-experts hebben zich op X (voormalig Twitter) uitgesproken over de gebeurtenis. Osint, een afkorting van open source intelligence, is onderzoek op basis van openbare bronnen.

Een van de gebruikte technieken is geolocatie, waarbij oriëntatiepunten en andere aanwijzingen gebruikt worden om informatie te verzamelen over een doelwit of een specifieke locatie. Onderzoekers combineren gegevens uit bijvoorbeeld satellietbeelden, onlinevideo’s en beelden op sociale media om uit te vogelen waar, wanneer en hoe dingen verlopen zijn.

Verscheidene onafhankelijke en doorgaans als betrouwbaar aangemerkte analisten zeggen op basis van beelden van de explosie bij het ziekenhuis dat de explosie veroorzaakt zou zijn door een afgezwaaide raket, gelanceerd vanuit het noorden van Gaza. Deze bevindingen konden niet door NRC worden geverifieerd.

Een van de accounts, GeoConfirmed, dat gerund wordt door vrijwilligers, schrijft dat de aanslag bij het ziekenhuis waarschijnlijk werd veroorzaakt door „een raket gelanceerd door een Palestijnse groep [die] in de lucht ontplofte (reden onbekend) en één stuk viel op het ziekenhuis en veroorzaakte een explosie”.

Ook analist Oliver Alexander verwijst op X naar een video die zou tonen dat de explosie bij het ziekenhuis plaatsvond vlak nadat een salvo raketten op Israël werd afgevuurd. Alexander deelde ook foto’s van de vermeende inslagkrater. Op de beelden zijn uitgebrande auto’s te zien tussen relatief onbeschadigde gebouwen. Hij merkt, net als anderen op: „Het grootste deel van de schade is geconcentreerd op het parkeerterrein van het ziekenhuis”.

Als mogelijk antwoord op de vraag hoe een relatief kleine explosie toch veel doden zou kunnen hebben veroorzaakt, deelde Eliot Higgins, de oprichter van het onderzoeksnetwerk Bellingcat, een video van de nasleep. „Het ziet eruit alsof mensen daar toevlucht gezocht hadden en de munitie vlak naast hen landde.”

De discussie was woensdagmiddag nog volop aan de gang en GeoConfirmed plaatste zelf ook een kanttekening bij de eigen conclusies: „Onze conclusies zijn gebaseerd op onze geolocaties: dat betekent niet dat ze de waarheid zijn, alleen wat wij denken dat zeer waarschijnlijk is op basis van onze geolocaties (feiten) en logica/redenering.” Om zeker te weten wat er werkelijk is gebeurd, zullen er volgens het account officiële onderzoeken nodig zijn.

Jemenieten in Sana’a betuigen woensdag tijdens een demonstratie hun medeleven met de Palestijnse slachtoffers.