Nieuwsticker

Waarom scheiden we zelf ons afval? En vijf andere vragen over afvalscheiding

January 20, 2023 Van Lifestyle 0

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Afvalgids Hoe scheid je je afval goed en hoe moet dat vervolgens verwerkt worden om echt milieuwinst op te leveren? NRC beantwoordt zes vragen.

Foto Getty Images

Het is wellicht niet de meest glamoureuze burgerplicht, maar wel eentje die veelvuldig terugkomt in het dagelijkse leven. Het scheiden van afval brengt veel keuzemomenten en dus ook twijfel met zich mee. Wat hoort thuis in welke bak? En werkt nascheiding niet beter dan mensen die zelf afval scheiden?

1Waarom moeten burgers zelf afval scheiden? Kunnen machines dat niet beter?

In 2014 werd een nieuw uitgangspunt geïntroduceerd in afvalland: van afval naar grondstof, het VANG-principe. Afval wordt sindsdien gezien als grondstof voor een nieuw product, en dat is niet voor niets. In de meeste gevallen kost het recyclen van afval minder energie, geld en uitstoot dan het winnen van grondstoffen voor nieuwe materialen. In Nederland geldt voor het meeste afval het principe van bronscheiding: burgers zijn zelf verantwoordelijk voor het scheiden van hun afval.

Dat komt omdat, volgens deskundigen, als een paal boven water staat dat het gescheiden inleveren van papier, textiel, glas en kleine elektrische apparaten minder energie en geld kost dan wanneer het achteraf machinaal gescheiden wordt. Bronscheiding levert dus milieuwinst op.

De enige afvalstroom waarbij dit effect niet evenredig aantoonbaar is, zijn de plastics, metalen en drankkartons (pmd). Steeds meer experts zeggen: deze stroom afval kan relatief makkelijk achteraf gescheiden worden van het restafval door middel van magneten, zeven en via andere methodes, mits de gemeente daar de juiste installatie voor heeft. De kosten van en de vervuiling door de infrastructuur rond het gescheiden inzamelen van pmd zijn niet altijd minder dan de kosten en vervuiling van nascheiding, waardoor er soms geen milieuwinst is.


NRC zette eerder op een rij welke feiten en meningen een rol spelen in de discussie over het scheiden van afval.

Of het pmd wel of niet gescheiden van het restafval wordt ingezameld, is een besluit van de gemeente. Een reden om gescheiden in te blijven zamelen is bijvoorbeeld dat er nu eenmaal al geïnvesteerd is in een dergelijk systeem – soms nog voordat goed en wel duidelijk was dat nascheiding wellicht even effectief is. Ook bewustwording van de inwoners speelt een rol: als plastic zonder nadenken bij het restafval kan, blijft onopgemerkt hoeveel plastic er daadwerkelijk wordt weggegooid.

Een andere afweging bij de keuze voor een systeem is bijvoorbeeld de mate waarin huishoudens plek hebben voor verschillende containers of prullenbakken. In gemeentes met veel kleine woningen zonder tuin, bijvoorbeeld bij hoogbouw, is minder plek. Bijvoorbeeld in dichtbebouwde wijken of stadscentra van grote steden: onder andere in (delen van) Utrecht, Rotterdam, Amsterdam, Groningen en Leeuwarden wordt pmd nagescheiden.

Uiteindelijk maken gemeentes zelf de afweging welk systeem het beste werkt voor hun gemeente. Soms verschillen de methodes zelfs van wijk tot wijk binnen één gemeente.

2Waarom kost op sommige plekken restafval weggooien extra geld, en op andere plekken niet?

Alle Nederlanders betalen per huishouden een afvalstoffenheffing, waarvan het inzamelen van afval wordt betaald. De hoogte van die heffing verschilt van gemeente tot gemeente en is afhankelijk van de methodes die worden gehanteerd.

Naast ophalen aan huis of omgekeerd inzamelen, waarbij men een zak restafval wegbrengt naar een gezamenlijke, vaak ondergrondse container, hanteren sommige gemeentes een ‘diftar’-systeem. Bij zo’n systeem met gedifferentieerde tarieven voor restafval betaalt de inwoner meer naarmate hij meer restafval aanbiedt. Hierbij wordt een vast basisbedrag per jaar betaald, de afvalstoffenheffing dus, en daarnaast een extra bedrag voor het aantal keren dat restafval wordt gebracht.

Doel in Nederland is om de hoeveelheid restafval terug te dringen en diftar kan, door de toevoeging van een sterke prijsprikkel, goed helpen. Dat is duidelijk zichtbaar als twee kaarten met elkaar vergeleken worden: daar waar diftar toegepast is, daalt het restafval.

Het breder toepassen van diftar, en mensen dus laten betalen per zak restafval, is een heikel punt in de gemeentepolitiek vanwege mogelijke negatieve gevolgen. Het kan ertoe leiden dat mensen eerder geneigd zijn restafval in containers te gooien waarvoor ze niet extra hoeven te betalen, ook al hoort het afval daar niet thuis. Daarnaast vinden sommige politieke partijen het systeem oneerlijk, want wat als een inwoner om medische redenen (bijvoorbeeld incontinentiemateriaal) meer afval heeft dan de buurman?

Soms loopt de discussie over diftar, en afvalproblematiek in het algemeen, hoog op: in de gemeente Barendrecht verwierf lokale partij Echt Voor Barendrecht (EVB) bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen twintig van de 29 raadszetels. Daarvoor had de partij 14 zetels. Waar die winst vandaan kwam? De campagne werd grotendeels gebouwd op de wens van de partij om het diftarsysteem te schrappen, dat vlak daarvoor werd ingevoerd door de vorige coalitie.

Ook in Zwolle is de wijze waarop afval ingezameld wordt al jarenlang voer voor discussie. Begin 2022 zou een diftar-variant in werking treden. Omdat er geen overeenstemming werd bereikt over hoe het systeem er precies uit moest zien, wat het zou kosten en wie dat moet betalen, werd de invoering uitgesteld. Na nog een aantal aanpassingen en raadsvergaderingen komt het systeem er begin 2023 toch en gaan Zwollenaren meer betalen naarmate ze meer restafval inleveren; 1,70 euro per zak die bij een ondergrondse container – waar 60 liter in past – wordt gebracht, of 2,30 euro bij een container van 80 liter. Onder meer de lokale PvdA, de SP en het lokale Swollwacht stribbelden tegen om de belangen van minima te beschermen.

3 Welk afval hoort in welke bak?

Het scheiden van afval klinkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk is lang niet altijd duidelijk wat in welke bak moet. Test hieronder of jij weet van bekende twijfelgevallen in welke bak ze thuishoren. Bij de antwoordmogelijkheden gaan we uit van het gescheiden inleveren van pmd en restafval. We leggen telkens uit waarom het antwoord goed of fout is.

Voor de antwoorden in deze quiz is de afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal aangehouden.


In welke bak hoort een chipszak?


Goed! Een chipszak hoort bij het PMD.

Helaas, fout. Een chipszak hoort bij het PMD.

Plastic verpakkingen met een metaallaagje, zoals chipszakken en verpakkingen van koffie, mogen in de zak of bak voor plastic, metalen verpakkingen en drinkpakken (PMD). Eerder hoorde dit type plastic thuis bij het restafval omdat het laagje aluminium dat erin zit niet te recyclen was en daardoor het plastic afval vervuilde. Soms wordt dit soort plastic er alsnog uitgefilterd en verbrand, soms wordt het wel gerecycled. Dat hangt af van de afvalverwerker.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een vette pizzadoos?



Goed!

Helaas, fout.

Een relatief schone, droge doos van een diepvriespizza mag bij het oud papier, maar een vieze of erg vette doos van een bezorgpizza van de pizzeria moet bij het restafval. Dit omdat te vette dozen niet goed gerecycled kunnen worden. Over het algemeen geldt: oud papier dat je gescheiden inlevert moet schoon en droog zijn. Gebruikte tissues zijn bijvoorbeeld ook niet welkom.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een mandarijnennetje?


Goed!

Helaas, fout.

Milieu Centraal adviseert om de netten bij het restafval te doen, ook al is hij van plastic en mag hij officieel dus ook bij het PMD. Ze veroorzaken problemen in de sorteerinstallatie van kunststof verpakkingsafval: de netten draaien zich om de messen van de maalmolens, waardoor de installatie stil komt te liggen. Ook blijft ander afval in de netjes vasthaken, waardoor de sorteerstromen er niet schoner op worden.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een shampoofles van bioplastic?



Goed!

Helaas, fout.

Ondanks dat het plastic is gemaakt met plantaardige grondstoffen, ziet de afvalverwerker hem hetzelfde als een fles van niet-bioplastic. Bioplastic kan pas bij het GFT als het plastic ook daadwerkelijk composteerbaar is: dat is lang niet altijd het geval.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een koffiefilter met drab?


Goed!

Helaas, fout.

Filters van filterkoffie kunnen met koffiedrab en al op de composthoop of bij het GFT. Anders is dat voor aluminium of plastic koffiecupjes; die horen niet bij GFT door het plastic of aluminium, en ook niet bij het PMD door de koffiedrab: ze mogen dus bij het restafval. Er zijn wel initiatieven om de cupjes beter te kunnen hergebruiken. Zo verzamelt huishoudwinkel Blokker ze in speciale zakken voor hergebruik.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een gebruikt theezakje?


Goed!

Helaas, fout.

Hoewel koffiefilters dus met drab en al bij het gft kunnen, gold dat voor theezakjes (en koffiepads) lange tijd niet. Er zat vaak plastic in de randjes van zo’n zakje of pad om het dicht te maken en dat plastic composteert niet. Maar in 2021 werd de ambitie uitgesproken om het overgrote deel van de theezakjes en koffiepads die in Nederland in circulatie zijn volledig composteerbaar te maken. Inmiddels is dat voor respectievelijk 93 en 97 procent gelukt en sinds begin januari 2023 mogen zakjes en pads dus bij het GFT.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een vensterenveloppe?



Goed!

Helaas, fout.

Ondanks het plastic venster mogen deze enveloppes bij het oud papier. Datzelfde geldt voor verpakkingen van bijvoorbeeld taart en andere situaties waarbij er een klein deel ander materiaal bij de papieren verpakking in zit. Enveloppen met een bubbeltjesplastic binnenkant moeten dan wel weer bij het restafval: daar zit een te groot aandeel plastic in. Nietjes en paperclips mogen in het papier blijven zitten, die worden er bij verwerking uit gefilterd.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort bakpapier?



Goed!

Helaas, fout.

Bijzondere soorten papier, waaronder bakpapier, vetvrij papier en lege stickervellen zijn bewerkt met een siliconen- , was of lijmlaagje. Daarom zijn ze niet geschikt voor recycling en mogen ze bij het restafval.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een lege medicijn-doordrukstrip?



Goed!

Helaas, fout.

Net als bij chipszakken mogen doordrukstrips, die bestaan uit plastic en een laagje metaal, bij het PMD. Eerder hoorde dit type plastic thuis bij het restafval omdat het laagje aluminium dat erin zit niet te recyclen was en daardoor het plastic afval vervuilde. Soms wordt dit soort plastic er alsnog uitgefilterd en verbrand, soms wordt het wel gerecycled. Dat hangt af van de afvalverwerker. Restanten van medicijnen horen bij klein chemisch afval, net als batterijen, oude lampen en resten verf. Een leeg verfblik met wat laatste uitgedroogde restjes mag overigens wel bij het restafval: met magneten worden ze daaruit gevist en gerecycled.


gaf ook dit antwoord


In welke bak hoort een kassabonnetje?



Goed!

Helaas, fout.

Sinds 2020 valt een kassabon niet meer onder bijzonder papier: sinds dat jaar zijn kassabonnen vrij van BPA, een plasticsoort. De bonnetjes mogen daarom sindsdien bij het oud papier.


gaf ook dit antwoord

Jouw score

Je hebt alle vragen beantwoord!

4Hoe zorg je voor minder afval?

Terwijl het beleid is om in Nederland afval zo goed mogelijk te hergebruiken, klinkt daarnaast de roep om minder afval steeds luider.

Wie minder weg wil gooien, kan (uiteraard) het beste beginnen door minder te kopen. ,,Alles wat we kopen wordt ooit afval”, zei Elisah Pals, oprichter van Zero Waste Nederland, eerder tegen NRC. We zouden, vindt ze, moeten leven volgens het principe van refuse, reduce, re-use en recycle. Minder consumeren, verspillen en hebben, meer hergebruiken en recyclen – in die volgorde.

Het verminderen van afval kan aanvoelen als onbegonnen werk, maar veel kleine veranderingen maken samen wel verschil. Eigen tasjes en zakjes mee naar de supermarkt of verse warenmarkt om groente en fruit in mee terug te nemen. Losse broodjes van een bakker of broodkraam. Een eigen beker meenemen voor koffie op werk of onderweg.

Op grotere schaal, bijvoorbeeld tijdens het doen van de weekboodschappen in de supermarkt, is het verminderen van afval in de vorm van verpakkingen niet makkelijk. Maar onmogelijk is het niet. NRC zette eerder op een rij hoe je zo afvalvriendelijk mogelijk boodschappen doet: kan het misschien een onsje minder verpakking zijn?

Er kan ook gekeken worden naar materiaalgebruik. Glas, papier en blik zijn bijvoorbeeld makkelijker en effectiever te hergebruiken dan plastic en daarmee minder belastend voor het milieu. Meer tips om met minder of andere verpakking thuis te komen haalde NRC op uit de een wandeltour van Zero Waste Nederland: Nee hoor, doe maar liever niet ingepakt.

Denk ook aan alternatieven voor wegwerpproducten: herbruikbare wattenschijfjes, slijpbare scheermessen, menstruatieondergoed, navulbare kruidenpotjes (die dan bij een zaak waar kruiden per gram worden verkocht aangevuld worden). De productie van deze alternatieven zorgt logischerwijs ook voor druk op het milieu, maar dat weegt niet op tegen de voordelen ervan.

5Waar gaat afval heen na het weggooien?

Glas, papier en karton, groente, fruit en tuinafval (gft), klein chemisch afval, plastic, blik, drinkpakken, elektrische apparaten, grof tuinafval, bouwafval, textiel en restafval worden allemaal apart verwerkt op daarvoor bestemde plekken met als uitgangspunt hergebruik: van afval naar grondstof (het VANG-principe). Dat al het gescheiden afval alsnog op één hoop gegooid wordt, is dus een mythe.

De hele keten van afvalverwerkers, van de bedrijven die het afval inzamelen tot de bedrijven die het voorbereiden voor verwerking en de verwerkers zelf, telt volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek zo’n 950 bedrijven, verdeeld over bijna 1.500 vestigingen – waterzuiveraars en saneringsbedrijven niet meegerekend.

In de jaren 60, 70 en 80 was de wegwerpmaatschappij in opkomst. Een goed afvalverwerkingssysteem was er nog niet: grote vuilnisbelten ontstonden, die steeds meer methaan uitstootten. De overheid greep jaren later in, met wetgeving en richtlijnen. Vanaf de jaren negentig gingen daarom de meeste vuilnisbelten dicht. Consumenten werden aangespoord hun afval vaker en beter gescheiden in te leveren. NRC beschreef eerder de geschiedenis van afvalverwerking en blikte vooruit op nieuwe ontwikkelingen: in de wegwerpmaatschappij werd gemak het toverwoord.

Toen steeds meer vuilnisbelten gesloten en opgeruimd werden, nam ook de methaanuitstoot af. Maar nog altijd is een deel niet opgeruimd en zodoende ligt er verspreid door Nederland verborgen afval onder de grond. Samen met negentien stortplaatsen die, onder toezicht, nog wel actief zijn, stoten ze nog altijd methaan uit:

Er zijn behalve de uitstoot nog meer nadelen aan oude vuilnisbelten. NRC schreef daar eerder over.

Vuilnisbelten uit de jaren tachtig zijn overigens ook weleens een bodem voor iets goeds. Van de grootste vuilnisbelt van Nederland, de VAM-berg in Drenthe, werd bijvoorbeeld een geliefd wielerparcours gemaakt.

6Welk deel van het afval wordt verbrand en wat wordt er hergebruikt?

Uit een analyse van het CBS van de afvalcijfers (inclusief bouw-, industrieel en landbouwafval), blijkt dat in 2018 ruim 85 miljard kilo afval gegenereerd werd. In de grafiek zie je wat er grofweg met dat afval gebeurd is:

Kanttekening bij dit soort cijfers is dat de registratie soms weinig gedetailleerd is. Van bijvoorbeeld de eindbestemming van plastic afval en de internationale handel daaromheen is de registratie zelfs gebrekkig. Daardoor wordt plastic soms als gerecycled aangemerkt, terwijl het dat niet is, concludeerde NRC in 2020: ‘Gerecycled’ plastic soms toch gestort.

Het plastic waarvan bekend is dat het daadwerkelijk gerecycled wordt, wordt onder meer gebruikt voor afvalzakken, bermpaaltjes en bloempotten. PET-flessen worden opnieuw PET-fles.

Bij andere afvalstromen zijn meer details bekend over het recyclepercentage. Volgens Papier Recycling Nederland (PRN), een organisatie die de keten van oudpapierrecycling monitort, werd in 2020 bijna 90 procent van het gebruikte papier en karton gerecycled. Uit het meest recente cijfers van het Afvalfonds (stichting die rapporteert aan de overheid over alle verpakkingen en de recyclingpercentages daarvan) blijkt dat in 2021 89 procent van al het ingezamelde glas gerecycled is: voorbeelden van afvalstromen die zich goed lenen voor recycling.

Mensen die ervan uitgaan dat het overgrote deel van al het afval verbrand wordt, hebben het dus mis: dat is 13 procent. Hoewel het recyclen van afval de voorkeur geniet boven verbranding, kan de verbranding nog wel van toegevoegde waarde zijn ten opzichte van afval simpelweg storten.

Het verbranden van afval gebeurt in afvalenergiecentrales (AEC’s) en zorgt voor energie die elders gebruikt kan worden. Er ontstond in 2020, volgens een rapportage van de Vereniging Afvalbedrijven (verbinder van belangen en partijen in de afvalketen), zo’n 8.500 gigawattuur aan energie door verbranding van afval. Ter vergelijking: heel Nederland verbruikt per jaar 120.000 gigawattuur. De opgewekte energie wordt deels gebruikt voor industriële processen, stadsverwarming en het verwarmen van kassen. Het andere deel wordt gebruikt door de afvalverwerker zelf, om de installatie draaiende te houden.

De as die na verbranding overblijft, werd in 2020 voor zo’n 95 procent verwerkt in bouw- en vulmaterialen als asfalt en geluidswallen. De andere 5 procent wordt veilig gestort op een daarvoor bestemde stortplaats, waar het in principe voor altijd blijft liggen.

Lees verder…….

Copyright © 2022 | Mydutchtimes