Voor Exxon is en blijft de aandeelhouder heilig

Dat 2022 voor bijna alle sectoren als matig beursjaar de geschiedenisboeken in ging? Daar zullen ze in de bestuurskamer van ExxonMobil vast de schouders over hebben opgehaald. Vooruitlopend op de vierdekwartaalcijfers die het dinsdag presenteert, liet het Amerikaanse oliebedrijf weten dat het over afgelopen jaar een recordwinst van zo’n 58 miljard dollar kan bijschrijven. Ook de aandeelhouders hebben weinig reden tot klagen. De beurskoers steeg in 2022 met 80 procent. Het was daarmee het op drie na best presterende aandeel in de Amerikaanse beursgraadmeter S&P 500.

Geklaagd wordt er wel aan de andere kant van de oceaan. Exxon ligt onder een vergrootglas vanwege verzet tegen een extra winstbelasting die de Europese Commissie wil heffen, juist vanwege die buitengewoon hoge winst. De opbrengst moet gezinnen en bedrijven met extreem hoge energiekosten compenseren. Exxon noemt de dubbele heffing „ondermijnend voor het vertrouwen van investeerders” en vecht de zaak aan bij de rechter. Het bedrijf uit Texas lag begin dit jaar ook onder vuur vanwege onderzoek waaruit blijkt dat het oliebedrijf klimaatwetenschap sinds eind jaren zeventig heeft ondermijnd. Exxon zou tot in detail hebben geweten dat fossiele brandstoffen leiden tot opwarming van de aarde – al ontkent het bedrijf zelf weer dat het dit wist.

Maar Exxon is een bedrijf dat weinig hecht aan zijn imago bij het brede publiek. „Het is het prototype ouderwets denkend, hardcore oliebedrijf”, zegt Cyril Widdershoven, energieanalist bij consultancybureau Strategy International. „Hun instelling is: ik ben opgericht om olie en gas te produceren, dat doe ik, en dat blijf ik ook doen zolang er vraag naar is. Wat mensen ook zeggen.” Het bedrijf heeft volgens hem nog niet de ‘cognitieve slag’ gemaakt zoals concurrenten Shell, BP en Equinor, die zich – weliswaar onder druk van overheden, aandeelhouders en media – langzaam richten op schonere energiebronnen. Widdershoven: „Zo ver is Exxon nog niet. Maar dat hoeft ook niet in Amerika, omdat de overheid of desbetreffende staat het niet afdwingt. Daar zegt men: waarom is de benzineprijs zo hoog? Produceer méér.”

Waar ExxonMobil wel om geeft: zijn aandeelhouders. Zij profiteren mee van het terugkopen van eigen aandelen door Exxon (want minder beschikbare aandelen is meer winst per aandeel, wat ook de koers vaak een extra duwtje omhoog geeft). En ze ontvingen naast de imponerende koersstijging in 2022 opgeteld een dividenduitkering van 3,55 dollar per aandeel, wat in lijn was met voorgaande jaren. Het leverde, vlak voor de tussentijdse verkiezingen, kritiek op van president Biden, die er in een tweet op wees dat het doorspelen van winst aan de aandeelhouders „niet hetzelfde is als de prijzen verlagen voor Amerikaanse gezinnen”. Biden reageerde op wat een typerende Exxon-verklaring van topman Darren Woods genoemd mag worden. „Er is in de VS discussie gevoerd of onze industrie een deel van de winst direct aan het Amerikaanse volk zou moeten teruggeven. Dat is precies wat we doen met ons driemaandelijkse dividend.”

Maar wat betekent dit onvoorwaardelijk kiezen voor de aandeelhouder voor de energietransitie? Exxon maakte in december bekend dat het de komende vijf jaar zo’n 17 miljard dollar investeert in „initiatieven met een lagere CO₂-uitstoot”, met een nadruk op het afvangen en opslaan van CO₂, biobrandstoffen en waterstof. „Je kan hier zeker mee zeggen dat Exxon niet voor de troepen uitloopt”, zegt Aad Correljé, energiedeskundige aan de TU Delft. „Al zijn er ook mensen die vinden dat je bedrijven zoals Exxon en Shell serieus moeten nemen in de energietransitie. Zelfs als ze maar een klein deel van hun investeringen steken in groene energie, dan zijn dat alsnog projecten van een omvang waar veel kleinere partijen niet aan kunnen tippen.”