Voor acteur Jim van der Woude was acteren ‘het maken van een serie beeldhouwwerkjes’

Als de tragikomische acteur Jim van der Woude het toneel op kwam, dan wist je onmiddellijk: nu gaat er iets gebeuren. Van der Woude drukte geen emoties uit, zijn motoriek was wat hoekig. Zelf noemde hij in een interview met deze krant uit 1982 zijn manier van werken: „het maken van een serie beeldhouwwerkjes”. Afgelopen dinsdag 14 december is Van der Woude op 75-jarige leeftijd in een ziekenhuis in Amsterdam overleden aan de gevolgen van een zwak hart. Zijn woonplaats was Hoorn.

Van der Woude was één van de oprichters en gezichtsbepalende spelers van het legendarische gezelschap Hauser Orkater (1972-1980) dat popmuziek en theater combineerde. Zijn collega’s in dit nieuwe genre waren de broers Alex, Vincent en Marc van Warmerdam en de musici Dick en Rob Hauser, ook broers. „Hij was een superabsurdist met een heel fysieke speelstijl”, aldus Marc van Warmerdam, die destijds directeur was van Hauser Orkater. Het was Alex van Warmerdam die Van der Woude op de Rietveld Academie leerde kennen en hem vroeg mee te doen aan de voorloper van Hauser Orkater: de IJmuidens-Amsterdamse jongensclub.

https://www.youtube.com/watch?v=DOTesD4RyqY

De ‘elastiekscène’

De bekendste act van Van der Woude was de zogenaamde ‘elastiekscène’ uit Zie de mannen vallen (1979) waarin hij, van origine een mimespeler, met witte elastieken gewichten aan zijn polsen bond. Hij sleept zich voort over de bühne, raakt verstrikt in de lijnen van elastiek die zijn gezicht vervormen, dwars over zijn ogen en mond lopen. Het beeld leek op een moderne Sisyphus, de man die zich vergeefs probeert te bevrijden maar gevangen zit aan ketens.

Na het uiteenvallen van Hauser Orkater ging Van der Woude samen met Dick Hauser verder bij theatergroep De Horde terwijl onder andere Alex en Marc van Warmerdam voortgingen als theatergezelschap de Mexicaanse Hond.

Van der Woude ging altijd gekleed in zwarte pakken met smal toelopende pijpen en zwarte puntschoenen. Hij werd geboren en groeide op in Amsterdam in een gezin van vijf kinderen. Zijn vader was smid. In de jaren zestig zwierf hij rond, het was de tijd van de hippiebeweging.

De eerste grote solo die Van der Woude maakte was Kopzeer aan die Waanzee (1983) over een mannetje dat in voortdurend conflict is met de voorwerpen uit zijn omgeving. Bijvoorbeeld een telefoon die de man met een zwaardje het zwijgen wil opleggen. Behalve theateracteur was Van der Woude ook verbonden aan tal van Nederlandstalige films, waaronder De Wisselwachter (1986), Prospero’s Books (1991) en Striptease (1979), een korte film naar een eigen scenario waarin hijzelf de hoofdrol speelde. In De Illusionist (regie Jos Stelling, 1983) vertolkte hij samen met Freek de Jonge de hoofdrollen. Daarin speelt theater en goochelarij een grote rol. De Jonge zelf is de illusionist en Van der Woude is zijn broertje, Tjibbe. Met zijn scherp belijnde gezicht en donkere uitstraling was Van der Woude de gedroomde acteur voor deze rol van broertje, die in de ban raakt van de illusie die het theater biedt; als een mogelijkheid te ontsnappen aan het strenge leven van het molenaarsgezin waaruit hij afkomstig is. De mooiste scène: het broertje liggend in het gras, mondharmonica spelend, terwijl zijn ouders naar een inrichting worden gestuurd.

https://www.youtube.com/watch?v=4z2bvI4znUE Leeslijst Mail de redactie