Verwerken kinderen verdriet wel goed?

Moeder: „Hoe weet je of kinderen verdriet goed verwerken? We hebben de laatste jaren meerdere heel dierbare familieleden verloren, onder wie oma. Mijn drie kinderen in de leeftijd van negen tot vijftien jaar gaan best snel ‘door’. Ik merk dat ze minder lang stilstaan bij verlies dan wij. Hoe weet ik of het goed is zo, of dat ze het uit de weg gaan? Wat ik ook merk is dat ze het soms lastig vinden om erover te beginnen, omdat ze bang zijn dat hun vader en ik dan weer verdrietig worden. Hoe voorkomen we dat de kinderen hun verdriet wegstoppen om ons niet van streek te maken?”

Emoties tonen

Tamara Luijer: „De omgang met rouw is heel persoonlijk. Dat geldt ook voor kinderen. Het ene kind verwerkt verdriet door spel, het andere door veel vragen te stellen, een derde door sport.

„Kinderen moeten voelen dat er ruimte is om te praten of verdriet te tonen zodra ze daar behoefte aan hebben. Maar dat weten ze pas als u dat ook doet. Als ouders eigen emoties wegstoppen, kunnen kinderen denken dat dit de ‘norm’ is. Laat in plaats daarvan merken dat verdriet een normale reactie is. Geef woorden aan uw gevoel: ‘Ik huil omdat ik zo van oma hield.’ Dat voorkomt dat kinderen zich afvragen of zijzelf mogelijk aanleiding zijn voor uw tranen.

„U kunt spelenderwijs het gesprek op de overledene brengen, door te vragen: ‘Waarin leken jullie op oma en waarin niet?’ Of een filosofische vraag stellen: ‘Denken jullie dat iemand helemaal weg gaat als ze dood is, of kan ze nog een beetje bij je zijn?’ Zo ontstaat ruimte voor vragen.

„Geef eerlijke, concrete antwoorden. Wanneer kinderen bijvoorbeeld horen dat ‘iemand in zijn slaap rustig is overleden’ kan dit angst oproepen om te gaan slapen. Let goed op dat ze zich geen nare fantasieën in hun hoofd halen.

„Langdurig verminderd concentratieverlies, piekeren, somberheid, terugtrekken en nachtmerries kunnen signalen zijn dat uw kind meer hulp nodig heeft bij het verwerken van het verdriet.“

Geruststellen

Mariken Spuij: „We willen de ander uit zorgzaamheid liever geen verdriet doen door over iets pijnlijks als de dood en de doden te beginnen. Het uit de weg gaan van pijn zie je in de hele maatschappij en dus ook thuis.

„Maar de pijn is er sowieso, die wordt niet veroorzaakt door het gesprek erover te beginnen. Het kan juist zo opluchten als die benoemd wordt, en om te kunnen huilen in bijzijn van anderen.

„En dat is wat we onze kinderen kunnen leren, dat verdriet volstrekt normaal is. Toon vooral uw eigen emoties, en leg uit aan uw kinderen wat er dan gebeurt: ‘Dat was fijn, nu is de spanning eraf.’ Door de verwoording van uw gedrag biedt u de kinderen meteen ook een taal voor hún gevoelens, dat helpt hen bij hun rouwverwerking.

„Het is goed om kinderen gerust te stellen dat ze niet verantwoordelijk zijn voor het oplossen van ons verdriet. Mocht u merken dat een kind erg zorgzaam wordt, en zich meer met ú lijkt bezig te houden dan met zichzelf, dan kunt u daar op een rustig moment op terugkomen. ‘Ik merkte vorige week dat je je erg druk maakte over mij. Dat vind ik lief, maar dat hoeft echt niet hoor. Ik praat daarover met heel lieve mensen.“