Vertrekken of vechten tegen het patriarchaat

Zullen ze niets doen, blijven en vechten of vertrekken? Dat zijn de drie opties waartussen de verkrachte vrouwen in een streng religieuze Amerikaanse kolonie twijfelen. Women Talking, het boek waarop regisseur Sarah Polley (Stories We Tell) haar gelijknamige nieuwe drama baseerde, is een verslag van gesprekken tussen vrouwen van een mennonietengemeenschap. Ze leven afgezonderd van de rest van de samenleving, zonder technologie, en zijn erachter gekomen dat ze nachtelijk werden verdoofd en misbruikt. De mannen in hun patriarchale gemeenschap wuifden jarenlang de pijn en het bloed dat de vrouwen ’s ochtends aantroffen weg: het waren leugens, Satan of op hol geslagen fantasieën. Als blijkt dat niet de duivel, maar enkele mannen uit de kolonie de dader zijn, wordt aan de misbruikte vrouwen gevraagd hen te vergeven. Op die manier kan iedereen in de hemel komen volgens hun religie. Als de slachtoffers geen vergiffenis tonen, moeten ze uit de kolonie vertrekken.

De regisseur omschrijft tijdens een gesprek met enkele journalisten via Zoom het verhaal als een tijdloze fabel. Hoewel de gesprekken tussen de vrouwen, op een hooizolder in het Amerika van 2010, fictief zijn, is de geschetste situatie pijnlijk realistisch. Tussen 2005 en 2009 vond gelijksoortig misbruik als in het boek en de film plaats in een mennonietenkolonie in Bolivia.

Welke optie zou Polley zelf kiezen? „Ik denk dat dat afhankelijk is van het punt in mijn leven waar ik me bevind. Instinctief zeg ik ‘blijven en vechten’. Maar bij deze personages spelen er geloofsovertuigingen mee. Overtuigingen die u en ik mogelijk niet delen. Ze willen pacifisten zijn. En ze voelen een verlangen om wat er is gebeurd op een dag te vergeven.”

Meer dan over de uitkomst van hun gesprekken, gaat de film over „hoe je trouw blijft aan je eigen waarden en een probleem als dit kunt oplossen”.

Schreeuwerige vrouw

De stiekem in een hooizolder discussiërende personages en hun dochters zijn afgevaardigd door de andere vrouwen om tot een toekomstplan te komen. Ze hebben aan den lijve de nachtelijke gruwel meegemaakt, maar reageren uiteenlopend, van haast bovenmenselijk kalm (Rooney Mara’s Ona) tot agressief. In die laatste categorie valt Salome, gespeeld door Claire Foy, wier bekendste personage, de jonge koningin Elizabeth in The Crown, juist floreerde in ingehouden woede. Foys grootste angst was dat Salome „schreeuwerig” zou overkomen, vertelt ze: „Niet omdat ze een schreeuwerig personage is, maar omdat dit een ensemblefilm is. Je leeft niet met één iemand mee, maar leert de personages kennen in die paar momenten dat ze zichzelf uitdrukken, waardoor iedereen een uitvergrote versie van zichzelf kan worden. Ik moest erop vertrouwen dat Sarah (Polley) zou zorgen dat dit niet zou gebeuren. Het had geen nut om Salome’s karakter af te zwakken, ze is opvliegend. Dat is oké.”

Naar openlijk kwade vrouwen wordt vaak minder geluisterd, ongeacht of hun woede terecht is. Of ze voelt als „een clichématige kwade vrouw” heeft volgens de actrice minder te maken met hoe ze zich gedraagt en hoe Foy haar speelt, dan met hoe haar woede in de film wordt ontvangen. Foy: „In de manier waarop de andere personages in de kamer met haar omgaan en naar haar luisteren, zie je dat wat ze zegt correct is.”

Volgens Polley onderzoeken het boek en haar film hoe „radicale democratie” eruitziet. Dat is niet stemmen, of ‘een kruisje naast een opvatting zetten’, zoals een van de vrouwen in de film stelt. Polley: „Echte democratie is een complex debat houden met mensen met wie je het niet noodzakelijk eens bent én jezelf ertoe verplichten om te blijven praten en niet te vertrekken wanneer het moeilijk wordt en er kloven ontstaan.” Iets wat volgens de regisseur steeds minder gebeurt.

https://www.youtube.com/watch?v=QIPldytcUQc

Lees hier de recensie van ‘Women Talking’

In de film zie je volgens Polley meningen in ‘real time’ veranderen en zijn de discussiërende vrouwen wanhopig om tot een consensus komen; de vrouwen in de kolonie hebben hun lot verbonden aan de beslissing die zij nemen.

De belangrijkste reden dat Polley het boek wilde verfilmen, was dat de vrouwen op de zolder het niet alleen hebben over wat ze willen „kapotmaken”, maar ook over wat ze willen „opbouwen”. Ze denken na over hoe de wereld, een nieuwe kolonie, eruit zou zien zonder de sociale normen die bepalen hoe geslachten zich moeten gedragen. Ook volgens Claire Foy gaat de film niet over man-bashing of dat vrouwen beter zijn dan mannen.

Toch voelt een Noorse journalist in het Zoom-groepje zich geroepen om „advocaat van de duivel te spelen” en te vragen of vijf jaar na het beginnen van de #MeToo-beweging mannen niet voldoende onder vuur hebben gelegen. Eerst reageert Polley lachend: „Het moet lastig voor jullie zijn geweest de afgelopen vijf jaar, dat kan ik me goed voorstellen als iemand van een geslacht dat al duizenden jaren het onderspit delft.” Om serieuzer toe te voegen dat mannen volgens haar niet onder vuur liggen. „Ik denk eerder dat er een noodzakelijk gesprek wordt gevoerd over de pijn die mensen, ongeacht hun geslacht, al zeer lang ondervinden door patriarchale structuren. En dan heb ik het niet alleen over misbruik, maar ook over de instituties of cultuur die dit mogelijk maakt.”