Verslag doen in China? Dan heb je zo vier tot acht veiligheidsagenten bij je in de buurt

Buitenlandse journalisten in China worden zó veel belemmeringen in de weg gelegd, dat ze steeds moeilijker hun werk kunnen doen. Dat schrijft de Vereniging van Buitenlandse Correspondenten in China, in een rapport over hun moeilijke werkomstandigheden in het afgelopen jaar.

Als ze al visa kregen om het land binnen te komen, hadden ze – mede door strenge coronaregels – vaak met binnenlandse reisbeperkingen te maken. Daarnaast worden journalisten vaak lastig gevallen door de politie. Bronnen worden geïntimideerd en afspraken voor interviews onder druk van de autoriteiten afgezegd.

Wat er gebeurt in China „blijft een van de belangrijkste verhalen van deze tijd”, schrijft de organisatie. „Maar sinds het begin van de pandemie in 2020 is de persvrijheid in het hele land in versneld tempo afgenomen – en of die zich zal herstellen valt nog te bezien.”

„2022 was voor ons verreweg het moeilijkste jaar wat betreft de mogelijkheid om vanuit heel China te berichten”, schrijft Jonathan Cheng, chef van de correspondenten van The Wall Street Journal in China, in het rapport. „We hebben maar één reportagereis buiten Beijing kunnen maken.”

Correspondent Stephen McDonnell van de BBC: „Misschien de meest dramatische escalatie was de neiging om ons, bijna elke keer dat we buiten Beijing een reportage wilden maken, met auto’s vol functionarissen te volgen.”

Sommige buitenlandse journalisten worden op internet doelwit van gecoördineerde campagnes. „Ik heb duizenden door de overheid gesponsorde trollen en andere nationalistische accounts die me op sociale media aanvielen moeten blokkeren”, aldus McDonnell.

Belaagd door trollen

Vrouwelijke journalisten van Oost-Aziatische komaf, en Chinese werknemers van buitenlandse nieuwsorganisaties, worden op sociale media extra vaak door trollen belaagd. „Regelmatig ben ik in lokale Chinese media onderwerp van commentaren die etnisch Chinese en vrouwelijke verslaggevers hekelen als verraders”, aldus Emily Feng, correspondent van de Amerikaanse publieke radio-omroep NPR.

Lees ook (uit 2021): China emancipeert, correspondenten betalen de prijs

Een permanente zorg van nieuwsorganisaties is dat China terughoudend en traag is met het verstrekken van visa voor buitenlandse journalisten, wat door Covid nog versterkt werd. En dat journalisten het land moeten verlaten als hun verblijfsvergunning niet wordt verlengd, bijvoorbeeld vanwege kritische berichtgeving. Vooral Amerikaanse media hebben gemerkt dat oplopende geopolitieke spanningen direct gevolgen hebben de toelating van journalisten tot China.

Garrie van Pinxteren, correspondent van NRC en de NOS, zegt dat er onder de buitenlandse journalisten enige hoop was dat ze na opheffing van de Covid-beperkingen weer vrijer zouden kunnen werken. „Reizen is wel een stuk makkelijker geworden. Maar als je buiten Beijing verslag doet heb je al snel vier tot acht medewerkers van veiligheidsdiensten bij je in de buurt. Die blijven bij je tot je het gebied hebt verlaten. Dat schrikt mensen met wie je wil spreken af.”

Niet alleen buitenlandse correspondenten kampen met de zeer gebrekkige persvrijheid. Voor de schaarse onafhankelijke binnenlandse Chinese journalisten is de situatie nog moeilijker, of zelfs gevaarlijk. Op de Persvrijheid-index van Reporters without Borders (RSF) staat China op de 175ste plaats, slecht vijf plaatsen boven hekkensluiter Noord-Korea. Zeker 113 journalisten zitten volgens RSF in China in de gevangenis.