Vakbondsleider Shawn Fain blaast vakbeweging nieuw leven in met felle kritiek op ‘corporate greed’

In zijn portemonnee bewaart Shawn Fain een oud, vergeeld loonstrookje. Zijn grootvader kreeg het nadat hij in 1937 in dienst was getreden bij Chrysler, het jaar dat autosectorvakbond UAW juridisch erkend werd. Kleinzoon Fain pakt het briefje er regelmatig bij nu hij als kersverse voorman van de United Auto Workers een staking leidt tegen de ‘Grote Drie’. De vakbond eist van Ford, GM en Stellantis, het moederbedrijf van Chrysler en Jeep, onder meer 40 procent opslag.

Om die fikse looneis kracht bij te zetten, beroept Fain zich niet alleen op zijn arbeiderswortels. Hij verwijst ook graag naar de Bijbel – elke ochtend leest hij in een exemplaar dat hij van zijn grootmoeder erfde. „Gedurfde eisen neerleggen en je organiseren om ervoor te strijden, is een geloofsdaad”, stelde hij deze maand, kort voor de aftrap van de staking. „Het is een daad van geloof in elkaar. Ja, deze bedrijven zijn bergen, maar samen kunnen we ze verzetten.”

Ja, deze bedrijven zijn bergen, maar samen kunnen we ze verzetten

De 54-jarige elektricien uit de stad Kokomo, in Indiana, werd actief binnen de bond in 1994. Dit voorjaar kwam hij verrassend aan de macht door het op te nemen tegen de zeer machtige, zittend bondspresident Ray Curry. Fain drong zomaar door tot de laatste ronde van de voorzittersverkiezingen. Met een campagne gericht op hervorming van de bond won hij die met een minimale marge van 477 stemmen. Ondanks die nipte zege ziet hij voor zichzelf een stevig mandaat weggelegd om de UAW een veel militantere koers te laten varen dan de afgelopen jaren gebruikelijk was.

Slepend corruptieschandaal

Lees ook: Hoe de stakingen in de autosector Biden en Trump naar Detroit drijven

Zijn uitverkiezing was namelijk een direct gevolg van een slepend corruptieschandaal binnen de UAW. In 2017 bleken vakbondsbobo’s een greep in de kas te hebben gedaan. Intussen lieten ze zich fêteren door Stellantis’ voorganger, opdat de bond „dumb, fat and happy” bleef, zoals een boekhouder het verwoordde. Twee ex-presidenten draaiden de cel in. En in de schikking die de UAW in 2020 trof met justitie, moest de bond toezeggen voorzittersverkiezingen te organiseren waarin alle leden een directe stem kregen.

Fain wil met de UAW feller strijden tegen, wat hij noemt, corporate greed: de hebzucht van de bazen. Zij zijn er de afgelopen jaren wel tientallen procenten op vooruitgegaan en de winsten van hun bedrijven zijn hoog. Nu is de werkloosheid laag en zit de oorlogskas van de bond vol. Daaruit kunnen salarissen doorbetaald worden bij staking. Zeker na een periode van hoge inflatie is het tijd voor de gewone werknemer om óók te profiteren, vindt Fain.

De Amerikaanse autosector is tegelijk ook volop in beweging. De regering-Biden heeft miljarden aan subsidies uitgetrokken om het wagenpark de komende decennia te elektrificeren. Bij de belangrijkste fabrikant van elektrische auto’s, Tesla, liggen de gemiddelde loonkosten bijna de helft lager dan in de ‘oude’ auto-industrie. Daarnaast bestaat het risico dat de drie grote automakers van Detroit hun productie uit Michigan verhuizen naar de 28 zogenoemde right-to-work states, staten die vakbondsvorming tegenwerken. Tesla, dat vakbonden zoveel mogelijk buiten de deur houdt, breidt alleen in zulke staten uit.

Hiernaar gevraagd in een interview met CBS-programma Face the Nation viel Fain deze maand terug op zijn mantra van ‘corporate greed’. Strijdbaar stelde hij dat zijn leden zich niet bang laten maken door het risico dat hun baan wegvalt door deze staking. Het loon van een UAW-arbeider, zei hij, zou niet vergeleken mogen worden met het „schrale loon dat Tesla en andere bedrijven hun werknemers betalen. Veel van de arbeiders in die bedrijven kunnen maar amper rondkomen, opdat hebzuchtige ceo’s en hebzuchtige mensen als [Tesla-baas] Elon Musk meer raketten kunnen bouwen om zichzelf de ruimte in te schieten.”