Toezichthouder: geen grip op frauderende vissers

De Nederlandse visserij is „een vrij gesloten wereld waarin fraudeurs zich weinig gehinderd lijken te voelen”. De sector kampt nog altijd met een „diepgewortelde bedrijfscultuur” waarin „sommige individuen en bedrijven hardnekkig de regels overtreden”.

Die harde conclusie trekt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), de toezichthouder op de visserij, in een rapport dat het ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij (LNV) eerder deze maand naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Signalen van fraude onder Nederlandse vissers zijn al zeker sinds 2004 bekend. Het lukt de NVWA maar niet om effectief op te treden tegen de al jarenlang „aanhoudende en terugkerende signalen” van fraude in de sector, schrijft de toezichthouder zelf in het rapport. De NVWA roept het kabinet op met een „nieuwe impuls” te komen „voor de aanpak van fraude in de visketen.”

Zo moet de kans op bestuurlijke en strafrechtelijke vervolging groter, moeten illegaal verkregen winsten vaker worden afgepakt en zou de overheid visvergunningen of subsidies sneller moeten afpakken. Ook moet de sector zelf volgens de NVWA meer doen om fraude te voorkomen.

Het kabinet komt begin oktober met een reactie op de bevindingen van de NVWA. Tot die tijd kan het ministerie van LNV er niet op reageren, zegt een woordvoerder.

Maandag publiceerde ook de Europese Rekenkamer een rapport waaruit bleek dat de meeste Europese landen te weinig doen om illegale visserij te voorkomen. De Europese Commissie tikte Nederland vorig jaar op de vingers, omdat het te weinig deed om fraude bij het wegen van de visvangst te voorkomen.

Strafrechtelijke onderzoeken

In de afgelopen vijf jaar deelde de NVWA 280 boetes uit aan Nederlandse vissers, onder meer vanwege het illegaal vangen van vissoorten waarop een quotum rust. In 34 gevallen leidde een signaal van mogelijke fraude tot een strafrechtelijk onderzoek door justitie. Maar deze cijfers „tonen slechts de ondergrens”, waarschuwt de NVWA: de werkelijke omvang van de visfraude is moeilijk vast te stellen „omdat deze activiteiten zoveel mogelijk buiten het zicht van de overheid worden gehouden.”

Bedrijven overtreden „stelselmatig en op meerdere vlakken” de wetgeving die overbevissing moet voorkomen

Volgens de toezichthouder maken Nederlandse vissers zich schuldig aan allerlei vormen van fraude. Zo overtreedt een deel van de bedrijven „stelselmatig en op meerdere vlakken” de wetgeving die overbevissing moet voorkomen, bijvoorbeeld door een deel van de vangst niet te registreren. Volgens de NVWA is dit „veelvuldig aan de orde.” Vis die boven de toegestane hoeveelheid is gevangen, wordt vaak zwart op de markt gebracht: „Aanhoudende signalen duiden erop dat rederijen, sorteerbedrijven, (tussen)handelaren en vervoerders in wisselende samenstelling samenwerken om vis zwart weg te werken”, schrijft de toezichthouder.

Vissers sjoemelen daarnaast met het motorvermogen van hun boot. Door motors met meer vermogen te gebruiken dan toegestaan, kunnen ze grotere netten gebruiken en dus meer vangen. Controles op het motorvermogen zijn volgens de NVWA eenvoudig te omzeilen. Ook gebruiken sommige vissers fijnmaziger netten dan toegestaan, waardoor ze onnodig veel bijvangst van jonge, ondermaatse vis hebben. Een deel hiervan verwerken de bedrijven volgens de NVWA illegaal in visproducten die bij de consument terechtkomen.

Handelaren voegen bovendien soms illegale additieven aan de vis toe. Eiwit en fosfaat kunnen bijvoorbeeld het gewicht van scholfilet verhogen, waardoor die meer oplevert. Tonijn krijgt een verse rode kleur door het toevoegen van koolstofmonoxide of plantenextracten.

Het vele gesjoemel onder Nederlandse vissers komt volgens de NVWA doordat de sector onder grote druk staat. Veel bedrijven hebben het financieel moeilijk door onder meer het verbod op pulsvisserij, de Brexit en de coronapandemie. Het financieel gewin van frauderen kan volgens de NVWA oplopen tot een half miljoen euro per bedrijf per jaar. Een deel van de vissers toont zich zelfs vatbaar voor de georganiseerde misdaad en laat zich in met drugssmokkel.