Tilburg was even een Walhalla voor anderhalf duizend klarinettisten. ‘Ik voel me hier zó gesterkt’

Klarinetten. O-ver-al klarinetten. Links klarinetten, rechts klarinetten. Zelfs boven en onder je klarinetten, dat hoor je aan de toonladders en repetitieflarden die van de bovenverdiepingen en uit de kelder komen dwarrelen. Het conservatorium van Tilburg was vorige week even een klarinet-epicentrum; huis van het twaalfde, voor het eerst in Nederland gehouden European Clarinet Congres.

Klassieke muziek zit natuurlijk vol klarinetten, maar ook in jazz en folk hoor je ze veel. En wat is klezmer zonder klarinet? Het houten blaasinstrument kan het ene moment donker en melancholisch klinken, en het volgende vrolijk en kwinkelerend.

Overal op het Fontys conservatorium lopen zaterdag mensen met klarinetten, ofwel veilig opgeborgen in een speciale tas, ofwel trots out in the open paraderend. Onder hen zijn 110 studenten van tien verschillende Europese conservatoria. Maar ook honderden professionals en amateurs, van stokoud tot piepjong. Ze zijn er voor de gratis optredens, van oud-studenten tot internationale professionals. Ze zijn er om mee te doen in competities voor amateurs en gevorderden. Ze zijn er voor masterclasses – de kers op de taart is zaterdag een openbare masterclass van klarinetgrootheid Martin Fröst. Maar ze zijn er vooral om elkaar te ontmoeten, te kruisbestuiven en zich onderdeel te voelen van een grote klarinetfamilie in een speeltuin. Zo’n anderhalfduizend leden had die familie vorige week, volgens de organisatie.

Wie niet genoeg heeft aan zijn eigen klarinet, kan een van de twee expositiezalen bezoeken, waar klarinetbouwers vanuit de hele wereld markt houden en reparateurs live klarinetten repareren. Tafels staan er vól klarinetten in allerlei houtkleuren. Van kleine es-klarinetten tot grote octocontrabasklarinetten, elk ter waarde van duizenden euro’s. En er staan niet alleen klarinetten uitgestald, er zijn ook tafels vol mondstukken, rieten en de zogeheten ‘tonnetjes’, het tonvormige stukje pijp tussen het mondstuk en het deel van de klarinet met gaatjes en kleppen.

Alles wat uitgestald is, mag door de bezoekers geprobeerd worden. En omdat elk deel van de klarinet bepalend is voor het geluid, en er net zoveel smaken als spelers zijn, is het niet gek dat de zalen volhangen met geluiden: er klinkt een voortdurende kakofonie van toonladders, felle hoge tonen, warme lage tonen, én… opvallend vaak delen van Mozarts bekende klarinetconcert.

De hemel

Voor amateurs is de speeltuin de kans om eens op het soort klarinet te blazen waarop hun professionele voorbeelden spelen. Jiaqiang (24), student klarinet aan het conservatorium van Utrecht, staat ook een Mozartje te blazen aan een van die tafels. „Normaal moet je stad en land afreizen om je als student te oriënteren op alle bouwers, vandaag kan ik hier wel vijf merken die me interesseren vlak na elkaar uitproberen.” „Een hemel” is het deze week voor Aojie Wu (24), klarinetstudent in Tilburg, die een paar tafels verderop hetzelfde doet. Al weet hij niet of hij hier nou op zoek is naar een ‘betere’ klarinet. „Ik ontdek deze week wat mijn smaak eigenlijk is, en welke klarinet daarbij past.”

Dat dat niet alleen geldt voor beginners en studenten, laat Julia Heinen (63) zien, zittend aan een tafel waarop zeker 100 verschillende mondstukken staan uitgestald. Zes ervan heeft ze op een rijtje gezet. Steeds pakt ze er één, zet die op haar klarinet, bindt geduldig haar riet erop en blaast. Soms vloeiend alle tonen van hoog naar laag, soms maar één enkele loeiharde hoge toon. Dan trekt ze het mondstuk van haar klarinet, zet ‘m zorgvuldig terug in het rijtje, en pakt een volgende of een vorige. Zo is ze wel twintig minuten geconcentreerd aan het vergelijken. Waar zoekt ze dan naar? „Ach weet je, het moet gewoon lekker vóelen. Je moet een mondstuk vinden waarvoor jij niet hoeft te werken, maar die het voor jou wil doen.” En omdat de kans van eindelijk slagen tussen al die bouwers hier zo groot is, is ze er helemaal voor uit de VS naar Tilburg gekomen.

Het congres is ook een gelegenheid voor bouwers om de nieuwste snufjes in klarinettenland te laten zien. Op de vraag of de klarinet na vier eeuwen dan nog steeds niet af is, lacht de Roemeens-Duitse klarinettist Nadia Sofokleous (45) hartelijk. „Er kan altijd van alles beter. Van intonatie tot bouwkwaliteit.” Trots haalt ze haar klarinet, een bijzonder mooi gegraveerd exemplaar, uit elkaar en laat de binnenkant zien. „Deze is niet van puur hout, de binnenkant is van kunststof. Daardoor kan deze niet barsten, wat met puur houten klarinetten door vocht wel kan gebeuren.”

‘En je bent een vrouw!’

Ze vertelt ook honderduit over een nieuw kunststoffen riet dat ze uitprobeert, en een nieuw soort rietbinder, het klemmetje dat het riet tegen het mondstuk gedrukt houdt. Maar dan wordt ze onderbroken door een langslopende vrouw. Sofokleous blijkt gisteren een concert te hebben gegeven, waar de vrouw nog vol van is. Wat heet, ze heeft er niet van kunnen slapen. Ze vertelt dat ze Nelly Rodríguez (32) heet, in het Verenigd Koninkrijk woont maar oorspronkelijk uit Costa Rica komt. Een hoog niveau van klarinetspelen bereiken was daar door armoede en slechte instrumenten nooit vanzelfsprekend, dus dat ze hier nu tussen sterren rondloopt maakt haar trots.

„En je bent een vrouw!” roept ze dan ineens ontroerd tegen Sofokleous. „Er zijn zo veel grote mannen op klarinet, en ineens stond jij daar en je speelde zo mooi.” Sofokleous zwijgt, maar geeft haar als antwoord een knuffel. „Het komt niet door mannen dat de klarinetwereld een mannenwereld is”, zegt Rodríguez als Sofokleous even later weg is. „Het komt omdat vrouwen maar blijven geloven dat ze minder goed zijn in alles. Ik heb het niet slecht gedaan, ik speel in ensembles en ik geef les. Maar deze week zie ik ineens vrouwen zoals Nadia nog veel verder gaan, echt een ster zijn. Ik voel me zó gesterkt. Ik ga zo naar huis, en ik ga repeteren. Nog veel meer repeteren.”

Volgend jaar moet je iets verder reizen om het klarinetcongres te bezoeken. Dan is het in het Italiaanse Salerno.

https://www.youtube.com/watch?v=sQFuc0nKWiI Video: Nadia Sofokleous

Leeslijst Mail de redactie