Tienduizenden fraudetips blijven bij Belastingdienst op de plank liggen

De Belastingdienst doet al tweeënhalf jaar lang niets met signalen van fraude die bij de dienst binnenkomen. De nieuwe applicatie waarmee de Belastingdienst deze signalen wil registreren en verwerken, voldoet nog altijd niet aan de privacywetgeving. Inmiddels liggen er ruim 25.000 onbehandelde fraudesignalen op de plank, zo bevestigt een ingewijde aan NRC.

Het gaat voornamelijk om meldingen van burgers en bedrijven over mogelijke belastingfraude. De tips gaan soms over fraude ter waarde van miljoenen euro’s, zo blijkt uit het verhaal van een tipgever die NRC vertelde dat de Belastingdienst diens fraudemelding niet wilde opnemen.

De Belastingdienst wil geen vragen beantwoorden over de oorzaken van de vertraging en de huidige stand van zaken. Wel bevestigt een woordvoerder dat binnenkomende fraudesignalen niet meer worden behandeld: „Sinds het stopzetten van FSV [Fraudesignaleringsvoorziening] zijn signalen die vroeger in FSV werden geregistreerd niet meer opgepakt, in afwachting van een (positief) advies […] van de Functionaris Gegevensbescherming of de Autoriteit Persoonsgegevens.”

De tips die nu blijven liggen zijn volgens de woordvoerder „onderdeel van alle gegevens die de Belastingdienst ontvangt en gebruikt in zijn toezicht”. De dienst heeft volgens hem ook andere manieren om fraude op te sporen, waaronder de reguliere controle van belastingaangiftes en de inzet van speciale fraudeteams. Opsporingsdienst FIOD gebruikt een apart IT-systeem en kan nog wel binnenkomende tips verwerken.

Lees ook: Een plek op de ‘zwarte lijst’ van de Belastingdienst kon je je huis kosten

Zwarte lijst

Binnenkomende fraudesignalen werden tot februari 2020 opgeslagen in de zogenaamde Fraudesignaleringsvoorziening (FSV) van de Belastingdienst, die later de ‘zwarte lijst’ van de dienst is gaan heten. Het bestaan ervan werd bekend door onthullingen van Trouw en RTL Nieuws.

Het systeem was bedoeld om in een vroeg stadium signalen van fraude te verzamelen, maar groeide uit tot een register met de gegevens van naar schatting bijna 250.000 burgers. Door het slordige gebruik van deze FSV werden duizenden burgers in financiële onzekerheid gestort, ook als er geen enkel bewijs van fraude was.

In oktober vorig jaar concludeerde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) dat de Belastingdienst met het gebruik van de FSV „veel kernbeginselen van de privacywetgeving op ernstige wijze [had] geschonden”. Zo was er geen wettelijke grondslag voor de FSV, had het geen duidelijk doel, bevatte het onjuiste gegevens, werden die gegevens veel te lang bewaard, was de lijst slecht beveiligd en wist de interne privacytoezichthouder heel lang niet dat de lijst bestond.

Het jarenlang illegaal verwerken van gegevens van belastingplichtigen leverde de Belastingdienst een boete op van 3,7 miljoen euro, zo besloot de AP in april; de hoogste boete die de toezichthouder ooit had opgelegd.

Grote privacyproblemen

Sinds het ‘uitzetten’ van de FSV in februari 2020 werkt de Belastingdienst aan een vervangend systeem, de Tijdelijke Signaleringsvoorziening (TSV), om zo binnenkomende fraudesignalen te kunnen gebruiken bij belastingcontrole. In april 2021 meldden de toenmalige staatssecretarissen van Financiën Hans Vijlbrief en Alexandra van Huffelen (beiden D66) dat het nieuwe systeem was „opgeleverd en binnenkort in gebruik [kon] worden genomen”.

Maar in werkelijkheid blijken ook bij deze TSV nog altijd grote privacyproblemen te bestaan. In juli concludeerde de AP in een advies dat de Belastingdienst nog „grote stappen” moest zetten om de verwerking van fraudesignalen „rechtmatig, behoorlijk en transparant” te maken. De AP raadde de Belastingdienst met klem af het systeem in gebruik te nemen.

Staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit, CDA) meldde in augustus aan de Kamer dit advies op te volgen: „Vooralsnog wordt gestopt met de voorbereidingen van de implementatie van het signalenproces met TSV en zal TSV niet worden opgestart.” Een alternatief is nog niet in zicht. Van Rij informeert de Kamer later dit najaar in meer detail over de problemen met de TSV, aldus zijn woordvoerder.