’The Crown’ probeert via spitse dialogen amusant de waarheid te liegen

Toch geen bijsluiter? Het vijfde seizoen van Netflix-vlaggenschip The Crown is niet voorzien van het label ‘fictieve dramatisering’, talloze Britse schoten voor de boeg ten spijt. Ex-premier John Major noemde de serie een „kruiwagen vol nonsens”. Dame Judi Dench klaagde over platte sensatie. Vervelend, maar hé, Dench solliciteerde eerder zelf naar de rol van koningin-moeder en speelde koningin Victoria in rouw. En Netflix heeft prins Harry onder contract. Het Verenigd Koninkrijk is slechts één van haar vele markten, en de disfunctionele koninklijke familie is nu wereld-erfgoed. Een meer assertief mediabeleid onder koning Charles III verandert daar weinig aan.

Het is wel begrijpelijk dat men het hart vasthield in Buckingham Palace na het vierde seizoen. Daar maakte de chique tragiek over plicht, zelfverloochening en eenzaamheid in de gouden kooi soms plaats voor vileine satire: de Windsors bleken een wereldvreemde clan, Charles een snobistische huilebalk, Diana een naïeve manipulator. De koningin keek machteloos toe hoe hun infantiele koppigheid de monarchie ontluisterde.

Dat belooft wat voor seizoen vijf, waar het echt brisant wordt: annus horribilis 1992, het ‘tamponschandaal’ – Charles’ onderschepte telefonade met minnares Camilla Parker Bowles – en Diana’s verschroeide aarde-interview op de BBC in 1995. En? Al kookt het blauwe bloed vermoedelijk van woede bij prins Charles die onhandige intriges spint met premiers en aan de poten van mama’s troon zaagt, eigenlijk komen de Windsors er ditmaal genadig vanaf. Van pruilende kindman met flaporen is Charles getransformeerd tot een bedachtzame, woest aantrekkelijk intellectueel. Hij wordt vertolkt door een nieuwe acteur, Dominic West, terwijl de Diana van dienst nu Elizabeth Debicki is. Een malle juffrouw Ooievaar die wel erg goed is in Diana’s lichaamstaal, gebaartjes en mimiek.

Lees ook: Het vijfde seizoen van ‘The Crown’: aan de poten van moeders troon zagen

Nieuwe sterren

Charles neigt nog steeds tot pompeuze jeremiades, maar het tampongesprek maakt hem sympathiek: een Mensch. Diana is kwetsbaar en volatiel: na de scheiding van tafel en bed in 1992 vereenzaamt ze in Kensington Palace. Nieuwe sterren dienen zich aan, en reflecteren een etnisch diverser Engeland. Schurk is BBC-journalist Martin Bashir, die Diana als een viool bespeelt met vervalste documenten en psychologische trucs. Zijn tango met Diana boeit, want op de achtergrond worstelt een archaïsche, koningsgetrouwe voorzitter om de ziel van de BBC met een directeur die de kabelzenders in zijn nek voelt hijgen. Bashirs sensationele interview wordt zo ook een overwinning voor het infotainment, roddel, kijkcijfers.

Na de definitieve scheiding van ‘echtpaar 31’ volgt een fictieve, prachtige scène waarin Charles heimelijk Diana bezoekt voor een post-mortem van hun falende huwelijk. Die ontmoeting is verzonnen, zoals zo veel in The Crown. Toch is het nonsens een serie die 21 Emmy’s won nu opeens af te doen als een soap of kwaadaardige roddel. De serie verdicht en speculeert over een gesloten bolwerk van macht en prestige: dat is een burgerrecht. En zeker op het niveau waarop ‘show runner’ Peter Morgan dat doet: hij lijkt serieus te proberen via spitse dialogen amusant en lucide de waarheid te liegen en verweeft persoonlijk drama knap met grotere historische trends.

Soms doet seizoen vijf dat iets te nadrukkelijk. Het begint met een nog piepjonge vorstin die koninklijke jacht Britannia te water laat. Een halve eeuw later kraakt, kreunt en roest dat brik, een te pas en te onpas van stal gehaalde metafoor voor koningin Elizabeth, pinnig vertolkt door actrice Imelda Staunton. Zij leidt een jichtig, stoffig, star koningshuis dat toe is aan frisse ideeën. Mooi toch dat zo’n viriele en nu ook gelukkige troonopvolger staat te trappelen?

We weten hoe dat afloopt: de schaduw van Diana’s dood hangt nadrukkelijk over The Crown, dat zich toespitst tot een Charles en Diana-show. Al het andere ervaar je als afleiding. Dus de ouwe prins Philip (Jonathan Pryce) heeft koetsje rijden als nieuwe hobby? Boeien. Boris Jeltsin en de Windsors hebben iets te maken met de executie van de Romanovs? Doorspoelen. Een aflevering over de steenrijke Egyptenaar Mohamed Al-Fayed boeit dan weer wel, ontroert zelfs. We volgen hem van straathandelaar in Caïro via het Ritz in Parijs naar zijn futiele jacht op erkenning als Engels gentleman. Dat boeit omdat we weten dat deze tragische parvenu zich ooit verbitterd tegen het vorstenhuis zal keren, en ook wat de rol zal zijn van zijn cokesnuivende zoon Dodi en de opdringerige paparazzi die Diana achtervolgen. Dit seizoen sorteren we voor naar die tunnel in Parijs, zijwegen hoeft The Crown niet meer in te slaan.

Bekijk een overzicht van onze recensies over film