Sydney Modern stelt Aboriginal kunst centraal

De hemel boven Sydney Modern is zo fel blauw dat het pijn doet aan de ogen. Op een zomerse woensdagmiddag staan bezoekers buiten in de rij om het nieuwste museum van de havenstad te bezoeken. Ook binnen dragen mensen zonnebrillen. Want het gebouw, ontworpen door het vermaarde Japanse architectenbureau SANAA, ademt licht.

Het is een behoorlijk contrast met het statige, honderdvijftig jaar oude neo-klassieke gebouw van het Art Gallery New South Wales ernaast, waarvan Sydney Modern onderdeel is. De twee bouwwerken worden aan elkaar verbonden door een beeldentuin, die overigens pas halverwege 2023 af zal zijn.

Het project van 344 miljoen Australische dollar (ruim 220 miljoen euro) heeft heel wat voeten in de aarde gehad. In 2013 presenteerde directeur Michael Brand zijn plan voor de uitbreiding van het museum, in 2019 begon de bouw. De deelstaatregering heeft het grootste deel van de rekening betaald, de resterende 100 miljoen Australische dollar (64 miljoen euro) kwam van filantropen. Ondanks tegenslagen zoals rookwolken door de bosbranden in 2019, lockdowns tijdens de coronapandemie en het noodweer van de laatste maanden is het museum op tijd af én binnen budget gebleven.

Dominic Perrottet, de premier van de deelstaat New South Wales, noemt het museum „het belangrijkste culturele gebouw is sinds het Sydney Opera House”. De cultuurminister van de deelstaat verwacht dat het museum in de komende 25 jaar een miljard Australische dollar zal opleveren voor de lokale economie.

Gratis toegang

Op wapperende vlaggen voor het museum staat ‘Art for all’. De entree voor Sydney Modern is gratis, al wordt bezoekers wel aangeraden een tijdslot te reserveren voor sommige tentoonstellingen. De eerste paar dagen na de opening waren er namelijk al meer dan twintigduizend bezoekers.

Het eerste wat opvalt zijn de drie sculpturen van de Nieuw-Zeelandse kunstenaar Francis Upritchard, getiteld Here Comes Everybody, op het plein voor de ingang. De metershoge, slungelige figuren gaan gebukt onder de overkapping van golvend glas.

Bij binnenkomst zijn het de ruimte en het licht die indruk maken. Aan alle kanten zijn hoge ramen waardoor de haven van Sydney onderdeel lijkt van de expositie. Slingerende trappen verbinden de verdiepingen met elkaar. Er hangen slechts enkele kunstwerken in de lichte hallen, het merendeel is verscholen in aparte zalen met ieder een eigen thema.

De ereplaats is voor de Yiribana Gallery met Aboriginal-kunst. Deze werken hingen voorheen in de kelder van het oude gebouw, nu heeft het een grotere en prominente plek vlakbij de ingang. De oorspronkelijke bevolking van Australië is met een geschiedenis van minstens 60.000 jaar de oudste nog levende beschaving ter wereld. Er hangen traditionele werken zoals gevlochten matten en grote hypnotiserende doeken met de kenmerkende repetitieve stippels en lijnen. Daarnaast zijn er ook werken van Aboriginal kunstenaars die gebruik maken van hedendaagse materialen als golfplaten en ijzer. Zoals de gigantische ‘tassen’ van Lorraine Connelly-Northey, gemaakt van verroest en gebogen metaal dat ze in afgelegen gebieden in de outback heeft gevonden.

Aboriginal kunst is niet beperkt tot deze ruimte, maar komt overal terug in het museum. Net als kunst van de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland, de Maori. Hoe zou het leven eruitzien als de inheemse bevolking van Australië en Nieuw-Zeeland niet gekoloniseerd waren? Het enorme videowerk Groundloop van Maori-kunstenaar Lisa Reihana doet een poging die wereld uit te beelden. Maori’s zijn te zien in een waka, een kano, onderweg over de oceaan die als ‘supersnelweg’ dient, richting de Australische Aboriginals. Het werk voelt zowel futuristisch als eeuwenoud.

Dystopische toekomst

Om zo efficiënt mogelijk met de beschikbare ruimte om te gaan, is ook de ondergrondse olie-opslagruimte uit de Tweede Wereldoorlog omgetoverd tot expositieruimte van 2.200 vierkante meter. In de ruimte die nu ‘de Tank’ genoemd wordt, is het werk The End of Imagination van de Argentijnse beeldhouwer Adrián Villar Rojas te zien. De hoge ruimte is donker, galmend en wordt gestut door ruim honderd dikke pilaren. Rojas zette er sculpturen van mysterieuze fantasiewezens neer. Slechts door sporadisch knipperende lichten worden de werken, die een dystopische toekomst schetsen, zichtbaar.

Op het terras staat de reusachtige sculptuur Flowers that Bloom in the Cosmos van Yayoi Kusama te stralen in de zon. De cartooneske bloemen in knallende kleuren, die ze maakte in opdracht van het museum, zijn vanaf de boulevard aan de overkant van de haven te zien.

Een aparte ruimte is voor de Koreaanse kunstenaar Kimsooja. Bezoekers worden uitgenodigd aan een tafel plaats te nemen om een bol van klei te vormen en deze achter te laten en zo bij te dragen aan de vorming van het kunstwerk. „Dit is voor het eerst dat ik zo in contact sta met de kunst, eraan mag bijdragen”, zegt bezoeker Evan Diego. „Het is een mooi idee, het werken met de klei is ook heel rustgevend.”

De afgelopen jaren is er veel kritiek geweest op museumdirecteur Michael Band die al een jaar na zijn aantreden met dit ambitieuze plan kwam. Sydney zou geen behoefte hebben aan nog een museum, het zou kostbare ruimte van de omringende botanische tuinen inpikken. Maar sinds de opening overheerst een jubelstemming. De focus op Australische kunst, het participerende karakter van de werken en het gebruik van de natuurlijke schoonheid van de omgeving maakt dit museum een must-see in Australië.

Lees ook: Deze protestmars heeft een doel maar geen eindpunt, de kuiten doen het werk