‘Suzume’: opnieuw laat de worm Tokio beven

Het lijkt een opmerkelijk toeval: in de Nederlandse bioscopen zijn momenteel niet één, maar twee animatiefilms te zien over de gevolgen van de zeebeving en tsunami bij Japan in 2011. Zo kwam onlangs Blind Willow, Sleeping Women uit, gebaseerd op zes korte verhalen van Japanner Haruki Murakami, over personages die worstelen met hun leven na de ramp. Een sombere mozaïekfilm in matte kleuren vol droomsequenties.

Vanaf deze week is ook Suzume te zien, die een tienerpubliek wil bekoren in anime-stijl met felle kleuren en ‘licht’ dat romantisch reflecteert in de lens. Hierin ontdekt de 17-jarige wees Suzume de bovennatuurlijke oorzaak van aardbevingen dankzij de mysterieuze twintiger Sota. Ze belanden samen in een roadtrip om Japan voor nieuwe catastrofes te behoeden. Suzume was geselecteerd voor de hoofdcompetitie van het filmfestival van Berlijn, uitzonderlijk voor animatie.

Suzume-regisseur Makoto Shinkai (50) heeft nooit overwogen zijn verhaal te vertellen in een andere vorm, vertelt hij enkele journalisten in Berlijn. Shinkai: „Ik ben nu eenmaal animator. Maar als je een live-actionfilm van Suzume zou maken, zou het waarschijnlijk ook wat te serieus en zwaar worden.” Volgens Shinkai is het voor anime gemakkelijker om op speelse manier serieuze onderwerpen aan te kaarten. „Bij animatie kun je op natuurlijke manier elementen als een pratende kat of een worm toevoegen.” In Suzume zitten talloze visuele en andere grapjes die de film lichter maken. Zo verandert de knappe Soto in een driepotige kinderstoel die een hit wordt op sociale media.

Het publiek reageert goed op de combinatie van realistische en magische elementen in anime, ook bij films over zware thema’s of traumatische gebeurtenissen, weet Shinkai. Zijn films zijn in Azië vaak blockbusters à la Titanic en worden alom geprezen omdat hij in hyper-romantische verhalen over en voor pubers zware thema’s als klimaatverandering aanboort (Weathering with You).

Aardbevingen

In zowel Suzume als Blind Willow ontstaan aardbevingen door een kwade worm die onder de grond leeft. Aan het begin van Shinkais film neemt Suzume per ongeluk de „poortsteen” weg die een van de vele magische deuren dichthoudt waarlangs dit fallisch aandoende, op de aarde beukende wezen kan ontsnappen. In Blind Willow wordt een brave bankmedewerker door een kikker gevraagd om te vechten met ‘Worm’ om een nieuwe, gigantische aardbeving te voorkomen.

Shinkai erkent in Berlijn dat Haruki Murakami een van zijn inspiratiebronnen is; waarschijnlijk las hij ook diens korte verhaal ‘Super-kikker redt Tokio’ dat in Blind Willow zit verwerkt. Maar het gebruik van magisch-realistische elementen om vat te krijgen op rampen die zo gigantisch zijn dat het moeilijk is er rationeel over te praten en denken, is natuurlijk niet nieuw. Zowel Murakami’s verhaal als Suzume lijkt geïnspireerd door Japanse mythologie, waarin aardbevingen veroorzaakt worden door een gigantische meerval die onder de grond leeft. Als de god die deze namazu bewaakt niet goed oplet, kan de meerval zich loswrikken onder de gigantische steen die hem gevangen houdt.

Suzume lijkt behalve een spannende roadtrip, vooral een relaas over de drang om te overleven en te accepteren dat dood en leven vlak naast elkaar bestaan.

Onheilspellend gevoel

Shinkai: „Door de oorlog in Oekraïne en de aardbeving in Turkije en Syrië leven we in een tijd dat we heel bewust zijn dat het leven zomaar een beproeving kan worden.” Maar in Japan sluimert dat onheilspellende gevoel altijd al onder het dagelijks leven omdat er zoveel aardbevingen zijn, legt de regisseur uit. „Als je in Tokio woont, zoals ik, ben je je er continu van bewust dat je thuis op ieder moment plotseling verdwenen kan zijn.” Hij durft er net als andere Japanners dus niet van uit te gaan dat zijn huis er morgen of over vijf à tien jaar nog staat. „En ik weet dat er ieder moment iets kan gebeuren met mijn familie.”

Zal een westers publiek alles vatten in zijn film? „Er is een scène waarin Suzume kijkt naar haar oude dagboek en een pagina ziet die ze als klein meisje bijna volledig zwart maakte. De datum is 3 11. Iedere Japanner voelt dan een rilling over de rug lopen en weet wat dat betekent. Bij een westers publiek zal zoiets niet op dezelfde manier zinderen, maar ik denk dat de film werkt zonder dat je die details meekrijgt. En hopelijk gaat een klein percentage van de kijkers zich hierdoor meer verdiepen in de Japanse cultuur.”

https://www.youtube.com/watch?v=5pTcio2hTSw

In deze gids vind je de beste films die momenteel in de bioscoop draaien